Μπαρόχα, Παρατηρητής της ζωής, πίστευε ότι η δράση είναι το παν

     Αντί προλόγου ...

«.. Αν θελήσουμε να εξετάσουμε συνολικά τις φύσεις των ανθρώπων, θα βρούμε τους πιο πολλούς απ’ αυτούς να μην χαίρονται ούτε με τις υγιεινότερες τροφές ούτε με τις ωραιότερες ενασχολήσεις ούτε με τα καλύτερα πράγματα ούτε με τα ωφελιμότερα μαθήματα, αλλά να καταγίνονται με ηδονές εντελώς αντίθετες προς το συμφέρον τους, θεωρώντας καρτερικούς και φιλόπονους όσους κάνουν κάτι από τα δέοντα.
Πώς θα μπορούσε κάποιος ν’ αρέσει σ’ αυτούς, παραινώντας ή διδάσκοντάς τους ή λέγοντάς τους κάτι χρήσιμο;
Αυτοί – εκτός απ’ όσα ήδη είπαμε – φθονούν όσους φρονούν σωστά, θεωρούν χρηστούς όσους δεν έχουν νου, κ’ έτσι αποφεύγουν την αλήθεια των πραγμάτων, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουν ούτε τα δικά τους θέματα, αλλά να λυπούνται αναλογιζόμενοι τα προσωπικά τους και να χαίρονται συζητώντας τις ξένες υποθέσεις, προτιμώντας να κακοπάθει το σώμα τους παρά να καταπονηθεί η ψυχή τους με σκέψεις γύρω από τ’ αναγκαία.
Αυτούς θα τους συναντήσει κάποιος να λοιδορούν ή να λοιδορούνται στις μεταξύ τους συναναστροφές, και να εύχονται παρά να σκέφτονται μέσα στην μοναξιά τους». _______________________________________ Ισοκράτης

Πίο Μπαρόχα, ασυμβίβαστος, επαναστατικός χαρακτήρας, ένας άνδρας οξυδερκής και θαρραλέος, ένας άνθρωπος ευφυής και τολμηρός, αιρετικός για την συντηρητική θεώρηση, επικίνδυνος για την όποια σκέψη φοβάται να αμφισβητήσει.
Επηρέασε αρκετούς μεταγενέστερους συγγραφείς, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ο οποίος δανείζεται από τον Μπαρόχα το χαρακτηριστικό του λιτού ύφους και της απλής και χαμηλόφωνης έκφρασης του πρωτοποριακού για εκείνη την εποχή, έργο του αλλά και πάντοτε επίκαιρο.
Οι πρωταγωνιστές του, είναι απλοί άνθρωποι τού καθημερινού μόχθου, απόκληροι και φτωχοί βιοπαλαιστές, χαρακτήρες εξαθλιωμένοι και καταπιεσμένοι, ενίοτε μικροπρεπείς και κοντόφθαλμοι. Άλλοτε οι ήρωές του είναι επαναστατικοί, όπως ήταν και ο ίδιος ο Μπαρόχα, άλλοτε είναι συμβιβασμένοι και υποταγμένοι, όπως ήταν όλοι εκείνοι που ποτέ δεν κατάφεραν να τον κατανοήσουν.

Πίο Μπαρόχα ένας δημιουργός που μέχρι σήμερα, στην Ελλάδα, δεν είχε την τύχη να μελετηθεί τόσο, όσο – ίσως – θα ταίριαζε και θα άξιζε σε έναν συγγραφέα με την δική του ιδιοσυγκρασία.
Το «πιο ολοκληρωμένο και πλήρες» βιβλίο του – κατά την εκτίμηση τού ίδιου του συγγραφέα – είναι «Το δέντρο της επιστήμης», ένα κατά βάση αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, στου οποίου τις σελίδες κυριαρχεί μία ανεπανάληπτη «πάλη ιδεών», μία «μάχη στοχασμών», όπου «εκτείνεται καλύτερα, απ’ όσο σε οποιοδήποτε άλλο βιβλίο του, το πνεύμα τού Μπαρόχα», σύμφωνα με την άποψη πολλών κριτικών.

Gemälde in Acryl BAUM IM HERBST Werk von Doris Pohl Acrylbild

    Το δέντρο της επιστήμης Pío Baroja, El árbol de la ciencia, Biblioteca Baroja, Alianza Editorial, Madrid, 2006
 

Μια μικρή ανθολογία ρήσεων, στοχασμών και αποφθεγμάτων του Πίο Μπαρόχα, θα λέγαμε, που περιέχει αποσπάσματα από το σημαντικότερο μυθιστόρημα του διακεκριμένου Βάσκου συγγραφέα. Σκοπός να καταστήσει γνωστό το «πνεύμα του Μπαρόχα».

Ο κεντρικός ήρωας τού μυθιστορήματος, ο Ανδρέας (Andrés), υποκαθιστά – σύμφωνα με την γνώμη των περισσοτέρων φιλολόγων – τον ίδιο τον συγγραφέα, και στο πρόσωπό του αντανακλά τους στοχασμούς, τις αναζητήσεις, τις απορίες, τις αγωνίες και τους προβληματισμούς που δια βίου απασχόλησαν την δραστήρια διάνοια τού Πίο Μπαρόχα.

Η συνεχής αναζήτηση της αλήθειας, ενός σαφούς και αδιάψευστου κριτηρίου για την ζωή, μιας σταθερής βάσης ή ενός ακλόνητου παρατηρητηρίου για ορθούς συλλογισμούς και σωστά συμπεράσματα, αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα τού έργου τού Μπαρόχα.

Κινούμενος μεταξύ επιστήμης και απλής καθημερινότητας, μεταξύ λογικής και συναισθήματος, μεταξύ τού «κοινώς αποδεκτού» και τού «ατομικώς σαφούς», ο Βάσκος στοχαστής αντιμετωπίζει μία συνεχή σειρά από αντικρουόμενες απόψεις, μιά αλυσίδα από αλληλοαναιρούμενες ιδέες, και θαρραλέα επιχειρεί ή να τις ασπαστεί ή να τις απορρίψει ή να τις τροποποιήσει. 
______________________________________________________________



* οι στοχασμοί του Μπαρόχα στην outopia:

  . Στοχασμοί για την Κοινωνία και τον άνθρωπο

. Για τον Έρωτα και το... Γάμο

. Το Σύμπαν δεν έχει αρχή μέσα στο χρόνο

. Ο άνθρωπος όσο περισσότερο κατανοεί

. Πάνω στην επιστημονική μάζα της αιτιοκρατίας

. Όσο ανέρχεται ο άνθρωπος

. Για τη Γνώση και την Επίγνωση

. Για το Νόμο και το Δίκαιο

. Ισπανική Πραγματικότητα

   

* Πίο Μπαρόχα υ Νέσσι (Pío Baroja y Nessi) Θεωρείται ένας πολύ καλός παρατηρητής της ζωής και πίστευε ότι η δράση είναι το παν. Πικρός, απαισιόδοξος, χιουμορίστας, αντικληρικός και αντιδημοκράτης και οι περιγραφές των χαρακτήρων του είναι διεισδυτικότατες. Αποφεύγει το κήρυγμα και αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματά του.
Χαρακτήρας ασυμβίβαστος και επαναστατικός, άνδρας οξυδερκής και θαρραλέος, άνθρωπος ευφυής και τολμηρός, με πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα, χρησιμοποίησε τον ήρεμο – αλλά επαρκώς στηλιτευτικό – λόγο του προσπαθώντας να αφυπνίσει τις λαϊκές μάζες και να τις υποκινήσει σε ενεργό δράση, ώστε με κάθε πρόσφορο μέσο να επιχειρήσουν να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα εκείνης τής ταραγμένης εποχής.

Ο Βάσκος στοχαστής και συγγραφέας γεννήθηκε στον Άγιο Σεβαστιανό τής Χώρας των Βάσκων, στα 1872, και απεβίωσε στην Μαδρίτη, στα 1956, ενώ υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς μυθιστοριογράφους της «Γενιάς τού 1898» στην ιβηρική χερσόνησο. Σπούδασε ιατρική και άσκησε για δυο χρόνια το ιατρικό επάγγελμα. Ασχολήθηκε μετά με επιχειρήσεις και επιδόθηκε ύστερα στην δημοσιογραφία.

Ωστόσο, πολύ γρήγορα, ο Μπαρόχα αντιμετώπισε την ύπουλη αντίδραση τής «άρχουσας τάξης», η οποία φρόντισε ώστε να εμποδιστεί η κυκλοφορία των βιβλίων του και να περιοριστεί η απήχηση τού συγγραφικού έργου του στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.

Από την άλλη πλευρά, οι εμφανώς αντιεκκλησιαστικές πεποιθήσεις του, ιδιαίτερα προκλητικές για τον βαθύτατα θρήσκο λαό τής ιβηρικής χερσονήσου, καθώς και η συγκλονιστική ενάργεια των αναλύσεων και των περιγραφών του, οι οποίες αντικατόπτριζαν πλήρως και σαφώς ολόκληρη την σκληρή – και γι’ αυτό ενοχλητική ακόμη και στα μάτια όσων την υπέφεραν – πραγματικότητα τής ζωής των λαϊκών στρωμάτων, συνέβαλαν αισθητά στην περαιτέρω μείωση τής δημοτικότητάς του, καθιστώντας τα υπέροχα έργα του ελάχιστα δημοφιλή.
__________________________

*  Η απόπειρά μας για αυτό το Πορτραίτο του Μπαρόχα και την φιλοσοφία του δεν θα είχε γίνει χωρίς τη βοήθεια του blog: http://www.24grammata.com/?p=12757    και βέβαια χωρίς την συμβολή του Αθανάσιου Α. Τσακνάκη, για την επιλογή και την πραγματικά εξαίρετη μετάφραση. 


  Ουτοπία