Έσσε, Να συνειδητοποιήσουμε τη μετριότητα των σημερινών ιδεωδών μας

Herman Hesse

Μια από τις συζητήσεις 

Ντέμιαν - Σικλαιρ

[...] Μιλήσαμε για το Ευρωπαϊκό πνεύμα και τον χαρακτήρα της εποχής μας. Παντού, είπε, βασίλευε το πνεύμα της αγέλης, πουθενά η αγάπη και η ελευθερία. Όλες αυτές οι κοινότητες που είχαν σχηματισθεί, οι σπουδαστικοί σύλλογοι και οι χορωδίες, όμοια με τα κράτη, είχαν γεννηθεί μέσα από τον φόβο, τον καταναγκασμό και την αμηχανάι. Μέσα τους όλα ήταν σαθρά και ετοιμόρροπα.
''Η κοινότητα'' είπε ο Ντέμιαν, ''είναι κάτι ωραίο. Αλλά αυτές οι κοινότητες που βλέπουμε να φυτρώνουν παντού γύρω μας δεν είναι αληθινές κοινότητες. 
Μια καινούργια κοινότητα θα γεννηθεί μόνο όταν συγκεντρωθούν ωρισμένα άτομα και φτιάξουν τον κόσμο απαρχής. Αυτό σήμερα ονομάζουμε κοινότητα δεν είναι παρά μιά αγέλη. 
Οι άνθρωποι καταφεύγουν ο ένας κοντά στον άλλον, γιατί φοβούνται μόνοι τους. Καθένας σκέπτεται το άτομο του, τ΄αφεντικά οι εργάτες, οι επιστήμονες, όλοι το ίδιο!

Και γιατί φοβούνται; Γιατί δεν έχουν καταλάβει την εσωτερική ενότητα που τους δένει, γιατί δεν έφθασαν ακόμα στο σημείο να γνωρίσουν τον εαυτό τους. Στριμώχνονται ο ένας με τον άλλον γιατί τρομάζουν με το άγνωστο που υπάρχει μέσα τους. Καταλαβαίνουν ότι οι αρχές τους έχουν παλιώσει, ότι ζουν σύμφωνα με παλιωμένες νομοθεσίες και ότι ούτε η θρησκεία τους μα ούτε και τα ήθη τους ανταποκρίνονται στις τωρινές τους ανάγκες. 
Εδώ κι έναν αιώνα τώρα, ίσως και περισσότερο, η Ευρώπη δεν κάνει άλλο παρά να μελετά και να κατασκευάζει μηχανές. 
Ξέρουν πόσα ακριβώς γραμμάρια μπαρούτι χρειάζονται για να σκοτώσουν έναν άνθρωπο, αλλά δεν ξέρουν πια πως να προσευχηθούν, ούτε καν πως να διασκεδάσουν για μισή ώρα.  Πήγαινε σε καμιά απ' τις ταβέρνες που συχνάζουν οι σπουδαστές ή σε κανένα από τα στέκια των πλουσίων και δες πως διασκεδάζουν.  
Είναι για κλάματα! Αγαπητέ Σίνκλαιρ, με τη κατάσταση αυτή δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει πραγματική ευθυμία. Μένουν προσκολλημένοι σε ανύπαρκτα ιδεώδη και λιθοβολούν αυτούς που φέρνουν κάτι καινούργιο. Νοιώθω πως σύντομα θα έχουμε φασαρίες.
Μπορεί, βέβαια, να μην καλυτερέψουν τον κόσμο. Γιατί, κι αν ακόμα οι εργάτες σκοτώσουν τους εργοστασιάρχες ή η Ρωσία αλληλοφαγωθεί με τη Γερμανία, το αποτέλεσμα δεν θα είναι παρά να αποδογυρισθούν οι ρόλοι των δούλων και των αφεντάδων. 
Αλλά η αναταραχή αυτή δεν θα είναι μάταιη. Θα μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τη μετριότητα των σημερινών ιδεωδών μας. Θ' απαλλαγούμε από τους θεούς της λίθινης εποχής. Ο κόσμος, όπως είναι διαμορφωμένος σήμερα, θέλει να πεθάνει, να χαθεί -και έτσι θα γίνει.'' 

''Τι θ' απογίνουμε;'' ρώτησα.
''Θα χρειασθεί να θυσιαστούμε. Μπορεί να σκοτωθούμε κ' εμείς. Αλλά το πνεύμα και τα έργα μας θα μείνουν. Γύρω απ' ότι επιζήσει από τον σημερινό κόσμο ή γύρω από όσους γλυτώσουν, θα συγκεντρωθεί η θέληση της ανθρωπότητας, η θέληση που τόσον καιρό η Ευρώπη έπνιξε με τις αγοραίες φωνές που διαλαλούν την τεχνική πρόοδο και την επιστήμη. Και μια μέρα θα γίνει αντιληπτό ότι η θέληση της ανθρωπότητας δεν είναι ποτέ μέσα στις κοινότητες, τα κράτη, τα πλήθη και τις εκκλησίες, αλλά ότι ο σκοπός στον οποίο τείνει να φθάσει η φύση μέσα από την ανθρωπότητα είναι χαραγμένος πάνω στον καθένα, σε μένα, σε σένα. Ήταν χαραγμένος στον Ιησού, στον Νίτσε. Όταν οι σημερινές κοινότητες εξαφανισθούν, τότε τα ρεύματα αυτά, τα μόνα σημαντικά, που φυσικά μπορεί κάθε τόσο να παρουσιάζονται κάτω από ένα διαφορετικό ντύμα, θα βρουν τη θέση που τους αξίζει.''
________________________________________________________

ο Έρμαν Έσσε, γράφει τον Ντέμιαν το 1919 - 20ος αιώνας, 
μετφ.: Μένης Κουμανταρέας, εκδόσεις Ηριδανός


* ο πίνακας της ανάρτησης είναι του Τζορτζ Γκρος (George Grosz, πλήρες όνομα στα γερμανικά Γκέοργκ Έρενφριντ Γκρος, Georg Ehrenfried Groß, 26 Ιουλίου 1893-6 Ιουλίου 1959) Γερμανός ζωγράφος, γνωστός για τις καρικατούρες της ζωής στο Βερολίνο κατά τη δεκαετία του '20 που δημιούργησε. Ήταν βασικό μέλος του Νταντά του Βερολίνου και της τάσης της Νέας Αντικειμενικότητας κατά την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.


Utopia