Πεσσόα, Ο μοναδικός τρόπος να είμαστε σύμφωνοι με τη ζωή

"...γιατί έχω το μέγεθος αυτού βλέπω

κι όχι το μέγεθος του ύψους μου"   

Να γίνουμε σφίγγες, έστω και ψεύτικες, μέχρι του σημείου να μην ξέρουμε πλέον ποιοι είμαστε. Γιατί, τελικά, δεν είμαστε τίποτε άλλο παρά ψεύτικες σφίγγες και αγνοούμε αυτό που πραγματικά είμαστε. Ο μοναδικός τρόπος να είμαστε σύμφωνοι με τη ζωή είναι να είμαστε σε ασυμφωνία με τους εαυτούς μας. Το παράλογο είναι το θείο.
Να δημιουργούμε θεωρίες, στοχαζόμενοι με υπομονή και τιμιότητα, μόνο και μόνο για να τις αντικρούουμε στη συνέχεια -να τις αντικρούουμε και να δικαιογούμε τις πράξεις μας με θεωρείες που τις καταδικάζουν. Να χαράσουμε ένα μονοπάτι στη ζωή, και στη συνέχεια να παίρνουμε την αντίθετη κατεύθυνση. Να έχουμε όλες τις χειρονομίες και όλες τις συμπεριφορές ενός πράγματος που δεν ε'ιμαστε, ούτε θέλουμε να είμαστε, ούτε και θέλουμε να θεωρούν οι άλλοι πως είμαστε. 
Να αγοράζουμε βιβλία για να μην τα διαβάζουμε. Να πηγαίνουμε σε κοντσέρτα όχι για ν' ακούσουμε μουσική ούτε για να δούμε ποιος είναι εκεί. Να κάνουμε μακρινούς περιπάτους γιατί είμαστε κουρασμένοι από το περπάτημα και να πηγαίνουμε να μείνουμε λίγες μέρες στην εξοχή μόνο και μόνο γιατί η εξοχή μάς κάνει να πλήττουμε. 

Η Ανάποδη Όψη της Καθημερινότητας και Ρομαντισμός

Όταν, σαν μια νύχτα καταιγίδας που τη διαδέχεται η μέρα, ο χριστιανισμός έπαψε να βαραίνει τις ψυχές, είδαμε τις ζημιές που με τρόπο αόρατο είχε προξενήσει. Οι καταστροφές που προκάλεσε έγιναν φανερές όταν πια είχε πάψει να υπάρχει. Μερικοί πίστεψαν πως η καταστροφή οφειλόταν στην απουσία του, αλλά η αποχώρησή του απλώς τη φανέρωσε, δεν την προκάλεσε.
Απόμεινε λοιπόν στον κόσμο των ψυχών η ορατή καταστροφή, η εμφανής δυστυχία, που δεν την έκρυβε πια το σκοτάδι με την ψεύτικη στοργή του. Οι ψυχές είδαν ακριβώς πως ήταν.
Άρχισε λοιπόν. στις πιο νέες ψυχές αυτή η ασθένεια που έλαβε το όνομα του ρομαντισμού, αυτός ο χριστιανοσμος χωρίς ψευδαισθήσεις, αυτός ο χριστιανισμός χωρίς μύθους, που είναι η στεγνότητα αυτή καθ' εαυτή της ασθενικής του φύσης.
όλο το κακό του ρομαντισμού είναι η σύγχυση ανάμεσα σε αυτό που μας είναι απαραίτητο και αυτό που επιθυμούμε. Όλοι μας επιθυμούμε πράγματα απαραίτητα για τη ζωή, για τη διατήρησή της και τη συνέχισή της, όλοι μας επιθυμούμε μια ζωή τελειότερη, μια ευτυχία απόλυτη, την πραγματικότητα των ονείρων μας και [...]
Είναι ανθρώπινο να θέλουμε αυτό που μας είναι απαραίτητο, και είναι ανθρώπινο να επιθυμούμε αυτό που δεν μας είναι απαραίτητο, αλλά που μας είναι επιθυμητό. Αυτό που είναι αρρωστημένο είαι να επιθυμούμε με την ίδια ένταση αυτό που είναι απαραίτητο και αυτό που είναι επιθυμητό, και να υποφέρουμε από την έλλειψη τελειότητας σαν να υποφέραμε από την έλλειψη ψωμιού. Η ασθένεια του ρομαντισμού είναι ακριβώς αυτή: να θέλουμε το φεγγάρι σαν να υπήρχε η δυνατότητα να το αποκτήσουμε.
Ο παγανιστής αγνοούσε, στον πραγματικό κόσμο, αυτό το αρρωστημένο νόημα των πραγμάτων και του εαυτού του. Όντας άνθρωπος, επιθυμούσε επίσης το ανέφικτο, αλλά δεν το ήθελε. Η θρησκεία του ήταν [...] και μόνο στα βάθη των μυστηρίων, και στους μυημένους, μακριά από το λαό και [...], διδάσκονταν τα υπερβατικά εκείνα πράγματα των θρησκειών που γεμίζουν την καρδιά του κόσμου.

* όπου [...] χαμένο κείμενο

Αυτό το ξεχωριστό και επιβλητικό άτομο που οι ρομαντικοί παρίσταναν πως είναι στον εαυτό τους προσπάθησα πολλές φορές να το ζήσω στο όνειρο, κι όσες και να προσπάθησα βρέθηκα να γελάω δυνατά για την ιδέα που είχα να το ζήσω. Ο μοιραίος άνθρωπος υπάρχει τελικά στα όνειρα όλων των κοινών ανθρώπων, και ο ρομαντισμός δεν είναι παρά η ανάποδη όψη της καθημερινότητας του καθενός από μας. σχεδόν όλοι οι άνθρωποι ονειρεύονται, στα μύχια τού είναι τους, έναν δικό τους μέγα ιμπεριαλισμό, την υποταγή όλων των αντρών, την παράδοση όλων των γυναικών, τη λατρεία των λαών και, για τους πιο ευγενείς, όλων των εποχών... Λίγοι όπως εγώ, συνηθισμένοι στο όνειρο, είναι ως εκ τούτου αρκετά διαυγείς ώστε να μπορούν να γελούν με την αισθητική δυνατότητα τέτοιων ονείρων.
Η μεγαλύτερη κατηγορία κατά του ρομαντισμού δεν διατυπώθηκε ακόμα. Είναι ότι αντιπροσωπεύει την εσωτερική αλήθεια της ανθρώπινης φύσης. Οι υπερβολές του, οι γελοιότητές του, οι διάφορες ικανότητές του να συγκινεί και να γοητεύει οφείλονται στο ότι είναι η εξωτερική έκφραση του πιο εσωτερικού, του πιο συγκεκριμένου, του πιο ορατού, του πιο εφικτού πράγματος της ψυχής, αν το εφικτό εξαρτάται από κάτι άλλο πέραν του Πεπρωμένου.
Πόσες φορές εγώ ο ίδιος, που κοροϊδεύω αυτού του είδους τις γοητείες που είναι για να περνάει η ώρα, δεν έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται πως θα ήταν ωραίο να είμαι διάσημος, πως θα ήταν ευχάριστο να με λατρεύουν, πως θα ήταν θεαματικό να θριαμβεύω! 
Αλλά δεν μπορώ να με δω σ' αυτούς τους κορυφαίους ρόλους παρά με ένα τρανταχτό γέλιο αυτού του άλλου μου εγώ, που είναι πάντα κοντά μου σαν να ήταν δρόμος της Μπάισα. 
Με βλέπω διάσημο; Αλλά με βλέπω διάσημο ως λογιστή. 
Κάθομαι στους υψηλούς θρόνους της διασημότητας; Αλλά αυτά συμβαίνουν στο γραφείο της Ρούα ντος Ντοραδόρες και τα παιδιά του γραφείου είναι εμπόδιο. 
Ακούω να με χειροκροτούν ετερογενή πλήθη; Το χειροκρότημα φτάνει στον τέταρτο όροφο όπου κατοικώ και συγκρούεται με τη χυδαία επίπλωση του φτηνού μου δωματίου, με την αθλιότητα που με περιβάλλει, και με ταπεινώνει από την κουζίνα ως το όνειρο. Δεν είχα ούτε καν πύργους στην Ισπανία, όπως οι μεγάλοι Ισπανοί όλων των ψευδαισθήσεων. 
Οι πύργοι μου ήταν από τραπουλόχαρτα, παλιά βρόμικα, από μια τράπουλα που της λείπουν φύλλα, με την οποία κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να παίξει. Δεν έπεσαν καν, χρειάστηκε να τους καταστρέψω, με μια κίνηση του χεριού, υπό την ανυπόμονη  παρότρυνση της γριάς υπηρέτριας, που ήθελε να ξαναστρώσει σ' ολόκληρο το τραπέζι το τραπεζομάντιλο που είχαμε ξεστρώσει από τη μια μεριά...
Θα πεθάνω όπως, ανάμεσα στο bric-a-brac* των περιχώρων, και θα με πουλήσουν με το κιλό ανάμεσα στα υστερόγραφα των απωλεσθέντων αντικειμένων. 
Κι εγώ κουβαλάω μαζί μου τη συνείδηση της πανωλεθρίας σαν λάβαρο νίκης.

Όλη η ζωή της ανθρώπινης ψυχής είναι κίνηση στο μισοσκόταδο. Ζούμε στο ημίφως στη συνείδησης, ποτέ σε αρμονία με αυτό που είμαστε ή με αυτό που υποθέτουμε ότι είμαστε. Στους καλύτερους από μας ζει η ματαιοδοξία κάποιου πράγματος, και υπάρχει ένα σφάλμα οπτικής γωνίας που αγνοούμε. είμαστε κάτι που διαδραματίζεται στο διάλειμμα ενός θεάματος. Ενίοτε από μερικές πόρτες διακρίνουμε αυτό που ίσως είναι μόνο διάκοσμος. Όλος ο κόσμος είναι συγκεχυμένος, σαν φωνές μέσα στη νύχτα.
_____________________________________________________________________
Μπερνάντο Σοάρες (Φερνάντο Πεσσόα)
Απόσπασμα - Το Βιβλίο της ανησυχίας - Εξάντας



* bric-a-brac, μικρά διακοσμητικά αντικείμενα διαφόρων τύπων που δεν έχουν μεγάλη αξία.

* φωτό: Λισαβόνα - Πορτογαλία


  Ουτοπία