Οι Κατακτητές είναι Τώρα Δικαιούχοι

....του Αναλογούντος Κλήρου

   Είναι καιρός τώρα που ένιωσα την ανάγκη να κάνω μια άτυπη καταγραφή των βυζαντινών θησαυρών που εκλάπησαν από την Πόλη όταν "πάρθηκε" από τους ομόθρησκους Σταυροφόρους. 

   Δεν θέλω να αναφερθώ σε λόγους, αιτίες... και οποιαδήποτε άλλη αναφορά σε σκοτεινά συμφέροντα και μικροπολιτικές συνωμοσίες, που υπάρχουν καταγραμμένες από πολλούς ιστορικούς, και που μπορεί κάποιες φορές να έχουν και "υποκειμενικό χρώμα". 

   Από την άλλη υπάρχουν μερικές βεβαιότητες... όπως για τον πόλεμο της ιερατικής εξουσίας ποιος θα είναι "πάνω από τον άλλον".  Ανατολή η Δύση, Πατριάρχης ή Πάπας.
   Όπως για το "θάμπωμα" από τον (υπερβολικό;) πλούτο της Πόλης και την απληστία της "φτωχής" Δύσης.

Όπως για την τιμωρία του πάπα στους ανυπάκουους της Ανατολής.

   Άντε, τέλος και για να λευτερωθούν οι ...Άγιοι Τόποι !  
Το σχέδιό μου είναι φιλόδοξο έως και τολμηρό θα έλεγα. Μα, ας αρχίσουμε μαζί μια γοητευτική περιπλάνηση...

_____________________________________________________

   «Οκτακόσια δέκα χρόνια φέτος από εκείνη την 13η Απριλίου του 1204, όταν οι Φράγκοι και Φλαμανδοί στην πλειονότητά τους, αλλά και Γερμανοί, Λομβαρδοί, Tοσκάνoι και φυσικά Βενετοί που αποτελούσαν το σώμα της Δ΄ Σταυροφορίας κατελάμβαναν και λεηλατούσαν την Κωνσταντινούπολη, στο όνομα του Πάπα Ιννοκέντιου Γ΄ και σε παρέκκλιση της πορείας τους προς τους Αγίους Τόπους, επωφελούμενοι από τις εσωτερικές διαμάχες και τις δυναστικές έριδες στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.» 

   Η καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας κυρία Αθηνά Κόλια-Δερμιτζάκη παρουσιάζει τον απολογισμό της δραματικής απογύμνωσης της Κωνσταντινούπολης από τους θησαυρούς της, με αφορμή τη συμπλήρωση 800 χρόνων από την καταστροφή της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204.  Mαρία  Θέρμου   ΤΟ ΒΗΜΑ,  Κωδικός άρθρου: B14142C081

  Τα τέσσερα επιχρυσωμένα άλογα του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης κοσμούν σήμερα την εκκλησία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

   «...Eβλεπε κανείς όχι μόνον τις ιερές εικόνες του Χριστού να θραύονται με αξίνες και να ρίπτονται στο χώμα και τα στολίδια τους να αποσπώνται χωρίς φειδώ και προσοχή και να ρίχνονται στη φωτιά, αλλά και τα σεπτά και πανάγια σκεύη να αρπάζονται με θράσος από τους ναούς, να ρίχνονται στη φωτιά και να παρέχονται στα εχθρικά στρατεύματα ως απλός άργυρος και χρυσός».
 ________  Ν. Χωνιάτης

   Αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων της λεηλασίας της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, ο Νικήτας Χωνιάτης, ιστορικός της αλώσεως της πόλης, περιγράφει με λεπτομέρεια τις δραματικές σκηνές της απογύμνωσης της Βασιλεύουσας από τους θησαυρούς της. Μιλάει για όσα χάθηκαν διά παντός αλλά και για εκείνα που όδευσαν προς τη Δύση. 

Δισκοπότηρο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ρωμανού.

   Για τα χρυσά «βαρυτάλαντα» έπιπλα και τις αργυρές λυχνίες 
της Αγίας Σοφίας που μετατράπηκαν σε άμορφη μάζα 
από τη φωτιά μαζί με την ολόχρυση 
και στολισμένη με πολύτιμες πέτρες Αγία Τράπεζα που τεμαχίστηκε και διανεμήθηκε στους λαφυραγωγούς.  
   Αλλά και για εκείνα - ιερά λείψανα και θρησκευτικοί θησαυροί, καθώς και έργα τέχνης - τα οποία μετά τη διανομή της λείας έφθασαν στη Βενετία, στη Γαλλία, στη Γερμανία.

   Η Δ΄ Σταυροφορία υπήρξε καταλυτική για τη μετέπειτα εξέλιξη της ιστορίας αλλά πέρα από τις πολιτικές συνέπειές της, που θα μετρούνταν για αιώνες, οι πολιτιστικές εξακολουθούν να υφίστανται και σήμερα, εδραιωμένες προ πολλού από το δίκαιο του κατακτητή. 

   «Η Κωνσταντινούπολη άδειασε από κάθε πλούτο δημόσιο, ιδιωτικό και εκκλησιαστικό» λέει η επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κυρία Αθηνά Κόλια-Δερμιτζάκη, η οποία συμμετείχε στο πρόγραμμα ομιλιών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με θέμα «Τέταρτη Σταυροφορία και Βυζαντινός Κόσμος». 

   Η δική της επιστημονική αναφορά στη «Λεηλασία και μεταφορά κινητών και πολιτισμικών αγαθών στη Δύση», προϊόν έρευνας στο θέμα, αποτελεί μια συνοπτική πλην πλήρη καταγραφή όχι μόνο των σπουδαιότερων έργων τέχνης και κειμηλίων, που άλλα καταστράφηκαν και τα περισσότερα έγιναν λεία των Σταυροφόρων-κατακτητών, αλλά κυρίως των συνθηκών κάτω από τις οποίες έγινε η διαρπαγή τους, με τις μαρτυρίες των ιστορικών της εποχής και των πρωταγωνιστών των γεγονότων.

Έργα τέχνης στην πυρά

   . Τα τέσσερα επιχρυσωμένα άλογα του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης, τμήμα του μεριδίου από τα λάφυρα που έλαβαν οι Βενετοί και κοσμούν σήμερα την εκκλησία του Αγίου Μάρκου, είναι τα μόνα που διασώθηκαν από τη φωτιά όπου είχαν παραδοθεί για λιώσιμο τα περίφημα γλυπτά συμπλέγματα του Ιπποδρόμου.

 (Τα άλογα, τα οποία έσερναν ένα τέθριππο άρμα, έχουν ταυτιστεί με το τέθριππο του Ηλίου του Λυσίππου, το οποίο οι Ρόδιοι είχαν αναθέσει στους Δελφούς για τη νίκη τους επί του Δημητρίου Πολιορκητού το 305 π.X.)*

* Ο ίδιος, όμως, ο Παυσανίας, αν θεωρήσουμε πως πρόκειται για τους χάλκινους ίππους της Ολυμπίας, λέγει πως είναι έργο του τεχνίτη Απελλού.

   . Ένα ρουμπίνι που «μπορούσε να φωτίσει ολόκληρο το παλάτι με την κοκκινωπή λάμψη του», όπως περιγράφεται, πολύτιμο πετράδι, το οποίο ταυτίζεται πιθανότατα με αυτό που κατά τη μαρτυρία του Ιωάννη Κίνναμου φορούσε ο Μανουήλ Κομνηνός όταν το 1159 υποδεχόταν στην Κωνσταντινούπολη τον τούρκο σουλτάνο Κιλίτζ Αρσλάν, έφθασε ως δώρο στον Φίλιππο-Αύγουστο της Γαλλίας (μαζί με λείψανα του Αγίου Φιλίππου, έναν σταυρό εξαιρετικής τέχνης και δύο αυτοκρατορικά ενδύματα) από τον Βαλδουίνο B΄ της Φλάνδρας.

   . Ακόμη, «Τα πολυτιμότερα κειμήλια του θρόνου, μεταξύ των οποίων τον Ακάνθινο Στέφανο, τον Τίμιο Σταυρό, τη Λόγχη και το Σπόγγο, τα εξαγόρασε ο Λουδοβίκος ο Ευσεβής από τους Βενετούς στους οποίους τα είχε παραχωρήσει ο Βαλδουίνος B΄ ως ενέχυρο» αναφέρει η κυρία Αθηνά Κόλια-Δερμιτζάκη.

φωτό:

Άκανθες από τον Ιερό Ακάνθινο Στέφανο, Τεμάχια Τιμίου σταυρού, Λείψανα αγίων, κομμάτι από την κολόνα του δαρμού και άλλα
 ακόμα περικλείονται σε αυτή την προθήκη
του θησαυρού του Αγίου Μάρκου Βενετίας.

Η αρπαγή συνεχίζεται

   «Από τότε που χτίσθηκε ο κόσμος δεν πάρθηκαν τόσα λάφυρα από μία και μόνο πόλη» κατέλειπε ο Γοδεφρείδος ο μαρεσάλης της Καμπανίας.  
   Αν και η μετακίνηση έργων τέχνης και γενικότερα πολιτιστικών αγαθών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εξακολούθησε καθ' όλη τη διάρκεια της Λατινικής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, ως το 1261 δηλαδή, όπως επισημαίνει η ερευνήτρια. 

   Για να προσθέσει επίσης μία ακόμη παρατήρηση σχετικά με τα κριτήρια που οδήγησαν ειδικά τους Βενετούς στην επιλογή συγκεκριμένων λαφύρων: 

«Οι Βενετοί επεδίωξαν να κάνουν μια προπαγανδιστική χρήση των λαφύρων» λέει. «Περνώντας στα δικά τους χέρια τα θρησκευτικά κειμήλια, τα οποία εξέφραζαν την απορρέουσα από τη θεία πρόνοια ισχύ των βασιλέων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ιδιότητά τους ως επικεφαλής του χριστιανικού κόσμου, ήταν σαν να ήθελαν να εμφανιστούν ως διάδοχοί της, καλλιεργώντας την ιδέα της μεταφοράς της δικαιοδοσίας και του μεγαλείου της στη Βενετική Δημοκρατία, και δικαιολογώντας όμως την κατοχή των εδαφών του Βυζαντίου ως αποτέλεσμα της θείας βούλησης» συμπληρώνει η κ. Δερμιτζάκη

   Παρόμοια τάση, αν και σε μικρότερο βαθμό, επέδειξαν και οι φράγκοι ηγεμόνες, με τον Λουδοβίκο τον Ευσεβή να συγκεντρώνει τα 22 ιερότερα λείψανα της χριστιανοσύνης, τα οποία ως την άλωση ανήκαν στον βυζαντινό αυτοκράτορα και φυλάσσονταν στους χώρους του ιερού παλατίου.

Τεράστια Απώλεια για την Τέχνη

   Η διανομή των γαιών και των λαφύρων, η partitio Romaniae, είχε αποφασιστεί από τους ηγέτες των Σταυροφόρων και των Βενετών πριν από την τελική επίθεση, τον Μάρτιο του 1204. 

   Και άλλωστε η λεηλασία του πλούτου της Κωνσταντινούπολης  είχε αρχίσει πολύ πριν από τις 13 Απριλίου ενώ διήρκεσε και μήνες αργότερα. 
   Στην καταστροφή της πόλης συνέβαλαν πολύ και οι τρεις μεγάλες πυρκαϊές που οφείλονταν σε εμπρησμό, ενώ τεράστια απώλεια για την τέχνη ήταν η καταστροφή σημαντικού αριθμού χάλκινων αγαλμάτων και συμπλεγμάτων,  τα οποία οι νέοι κύριοι της Αυτοκρατορίας τεμάχισαν και έλιωσαν για να τα μετατρέψουν σε νομίσματα. 

   Χάρη στον Νικήτα Χωνιάτη και πάλι, γίνονται γνωστά 18 τέτοια έργα της κλασικής αρχαιότητας τα οποία είχαν μεταφερθεί στην Κωνσταντινούπολη για να την κοσμήσουν αλλά χάθηκαν για πάντα. 

Ανάμεσά τους:

   .  η πολύχαλκος Ήρα (για τη μεταφορά της κεφαλής της και μόνο στο χυτήριο 
     απαιτήθηκε άμαξα με τέσσερα βόδια), 

   .  ο Πάρις που παρέδιδε το μήλο στην Αφροδίτη, 

   .  ένας ανεμοδείκτης - το «Ανεμοδούλιον» - με γυναικεία μορφή στην κορυφή του και βάση στην οποία απεικονίζονταν  γυμνοί Έρωτες και παραστάσεις από τη φύση,

   .  ο Ηρακλής, έργο που αποδίδεται στον Λύσιππο και βρισκόταν στον Ιππόδρομο,

   .  ο όνος με τον οδηγό του που είχε στήσει ο Ιούλιος Καίσαρ στο Άκτιο, 

   .  αλλά και η ωραία Ελένη. 

Η αναφορά σε αυτά είναι άλλωστε ενδεικτική και μόνο. 

Σύμφωνα με ομολογία του Βιλλαρδουίνου, «τα λάφυρα ήταν τόσο πολλά που κανείς δεν ήξερε να πει πόσα, χρυσάφι και ασήμι και σκεύη και πολύτιμα πετράδια και μετάξια και γούνινα φορέματα από γκρίζο σκίουρο και από ερμίνα και όλα τα ακριβά πράγματα που βρέθηκαν ποτέ στη γη».

   Τη νύχτα της 12ης προς τη 13η, όταν γίνεται η τελική επίθεση των Σταυροφόρων, ο διαμελισμός της Αυτοκρατορίας θα είναι γεγονός. Και οι κατακτητές θα λάβουν ως δικαιούχοι τον αναλογούντα κλήρο, γράφοντας την αρχή του τέλους για τον Βυζαντινό κόσμο.
_________________________________

Βενετία - 
Οι βυζαντινοί θησαυροί του Αγίου Μάρκου

Τα τέσσερα αυθεντικά επίχρυσα άλογα που κοσμούσαν το ιπποδρόμιο της Κωνσταντινούπολης

«Κατεβάστε αμέσως τη φωτογραφική μηχανή γιατί απαγορεύεται 

η φωτογράφηση σ’ αυτόν τον χώρο». 

   Ο τόνος της φωνής του φύλακα δεν σήκωνε αντιρρήσεις. Πριν από λίγη ώρα, όταν ποδοπατιόμασταν με τουρίστες από ολόκληρο τον κόσμο στο ισόγειο του ναού του Αγίου Μάρκου της Βενετίας, κανείς δεν μας εμπόδισε να φωτογραφίζουμε.    Όταν, όμως, ανεβήκαμε στον εξώστη, όπου φυλάσσονται τα έργα τέχνης που αρπάχτηκαν από την Κωνσταντινούπολη το 1204,  μετά την άλωσή της από τους σταυροφόρους, μας αντιμετώπισαν περίπου ως κακοποιούς.

   Δίπλα μας οι τουρίστες από την Άπω Ανατολή έριχναν βιαστικές ματιές στα βυζαντινά αριστουργήματα και ξανακατέβαιναν στο ισόγειο για να φωτογραφίσουν τους καθολικούς παπάδες με τα εντυπωσιακά ράσα. 
   Ίσως το ίδιο βιαστικά θα περνούσαμε κι εμείς μπροστά από πίνακες με σαμουράι, σ’ ένα μουσείο του Τόκιο. 
   Ότι έχει σχέση, όμως, με την αγαπημένη μας Κωνσταντινούπολη, εμάς τους Έλληνες μας μαγεύει και μας πονάει. Γι’ αυτό και επιμείναμε. 

Τα λάφυρα των σταυροφόρων 

   Στεκόμασταν σε απόσταση μισού μέτρου μπροστά από τα τέσσερα αυθεντικά και φυσικού μεγέθους επιχρυσωμένα άλογα, που κοσμούσαν κάποτε τον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.    
   Είχαμε δει σε ταξιδιωτικούς οδηγούς μικρές φωτογραφίες τους, αλλά τώρα τα βλέπαμε μπροστά μας τεράστια και λεπτεπίλεπτα συνάμα.

   Ο φύλακας του μουσείου είχε πιάσει κουβέντα με άλλους τουρίστες και βρήκαμε την ευκαιρία να φωτογραφήσουμε τα περίφημα άλογα. 

Τμήμα ψηφιδωτού με θέμα στρατιώτη που
σκοτώνει τα βρέφη με εντολή του Ηρώδη.

Μετά περάσαμε μπροστά από τα δεκάδες βυζαντινά γλυπτά και ψηφιδωτές αγιογραφίες, 
τα οποία οι σταυροφόροι είχαν κόψει άτσαλα σε κομμάτια και μεταφέρει στα παλάτια της Ευρώπης. 

Θύμιζαν ταυτόχρονα Βυζάντιο και αρχαία Ελλάδα, καθώς περιείχαν μια καταπληκτική χρωματική μείξη αρχαίου λευκού φωτός και γήινων βυζαντινών αποχρώσεων.

   Οι βυζαντινοί καλλιτέχνες, όπως και οι αρχαίοι Έλληνες, ήταν φειδωλοί στη χρωματική φόρτιση των έργων τους για να μην χαθεί η αίσθηση της ενότητας. 

   Χρησιμοποιούσαν τα χρώματα με μέτρο για να μην κυριαρχούν επάνω στις ασκητικές μορφές των αγίων και δεν επιχειρούσαν να προσθέσουν περιττές υπογραμμίσεις, αλλά αδιόρατα πέπλα που οφείλουν να διαπεράσουν οι θεατές για να φτάσουν στην καρδιά του έργου.

   Σε αντίθεση με τα επίχρυσα άλογα του ιππόδρομου, ο φωτισμός των γλυπτών και των ψηφιδωτών μέσα στην αίθουσα ήταν αμυδρός και γι’ αυτό, πριν τα φωτογραφήσουμε στα κρυφά, φορέσαμε στη φωτογραφική μηχανή ένα φακό που καταπίνει ακόμα και το ελάχιστο φως, όπως το μάτι της κουκουβάγιας.
_______________________

Ελληνική κληρονομιά

   Όση ώρα τραβούσαμε φωτογραφίες, ρίχναμε ματιές μήπως φανεί ο φύλακας. Όταν τελικά μας αντιλήφθηκε,  έριξε τα «γαλλικά» του, για να είμαστε πιο ακριβείς τα «ιταλικά» του, και μας οδήγησε περίπου σηκωτούς στην έξοδο.  Εμείς, όμως, είχαμε επιτέλους στην τσέπη μας το τσιπάκι με τις εικόνες των ακριβοθώρητων βυζαντινών κειμηλίων του Αγίου Μάρκου.

Βυζαντινό ψηφιδωτό που αναπαριστά 

τον Χριστό Εμμανουήλ.

Εννοείται ότι πουθενά δεν χρησιμοποιήσαμε φλας και δεν προκαλέσαμε την παραμικρή επιβάρυνση στα εκθέματα. 

Ως Έλληνες, δεν θα ήταν δυνατό, άλλωστε, να βλάψουμε τα βυζαντινά έργα τέχνης, που αποτελούν σπουδαίο κρίκο της μακρόχρονης ελληνικής κληρονομιάς. 

   Το γεγονός ότι οι σταυροφόροι τα πήραν στη δικαιοδοσία τους για να εμφανιστούν ως επικεφαλής του χριστιανικού κόσμου, δεν τα κάνει λιγότερο ελληνικά.

ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ / http://greecewithin.com  ________

Η Μεγάλη Λεηλασία της Κωνσταντινούπολης

Αντίγραφα των χάλκινων ίππων του Απελλού
κοσμούν τον ναό του Αγίου Μάρκου της Βενετίας .

  Δεν γνωρίζω γιατί, αλλά στα περισσότερα κείμενα που διαβάζω όταν γίνεται αναφορά στους τέσσερις χάλκινους ίππους που βρίσκονταν επί αιώνες στο ιπποδρόμιο της Κωνσταντινούπολης χαρακτηρίζονται ως έργο 

του γνωστού αρχαίου γλύπτη Λύσιππου.
   Ο ίδιος, όμως, ο Παυσανίας, με την προϋπόθεση πάντα, πως πρόκειται για τους χάλκινους ίππους της Ολυμπίας, λέγει πως είναι έργο του τεχνίτη Απελλού.
__________________________________________

Ο Παυσανίας για το έργο του Απελλέα

   Ο Έλληνας περιηγητής του 2ου μ.Χ. αιώνα αναφερόμενος για το ναό του Διός σημειώνει:

«καὶ ἵπποι Κυνίσκας χαλκοῖ, σημεῖα Ὀλυμπικῆς νίκης. Οὗτοι μέγεθος μὲν ἀποδέουσιν ἵππων, ἑστήκασι δὲ ἐν τῷ προνάῳ τοῖς ἐσιοῦσιν ἐν δεξιᾷ.» Παυσανίου: ‘Ελλάδος Περιήγησις Ηλιακών Α΄’ ΧΙΙ 5.

   Μεταφέρουμε ελεύθερα στη σημερινή γλώσσα: «Τη, ένδειξη της νίκης της στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι σε μέγεθος πραγματικό, τοποθετημένοι στη δεξιά πλευρά του πρόναου.»

   Η αναφερόμενη Κυνίσκα* ήταν η πρώτη γυναίκα που ως εκτροφέας ίππων συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες και ήταν η πρώτη γυναίκα που απέσπασε δύο νίκες.  ( το 396 και το 392). Ήταν κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου.

   Ο Παυσανίας αναφερόμενος στο δεύτερο βιβλίο του για την Ολυμπία μας πληροφορεί το αφιέρωμα της κόρης του σπαρτιάτη βασιλιά:

   « ἅρμα τε ἵππων καὶ ἀνὴρ ἡνίοχος καὶ αὐτῆς Κυνίσκας εἰκών, Ἀπελλοῦ τέχνη, γέγραπται δὲ καὶ ἐπιγράμματα ἐς τὴν Κυνίσκαν ἔχοντα.»   (Παυσανίου Ηλιακών Β΄)

   ” Η Κυνίσκα, δηλαδή, αφιέρωσε στο ναό του Διός στην Ολυμπία τέθριππο, τον ηνίοχο αλλά και το άγαλμά της, που ήταν έργα του τεχνίτη Απελλού. Έγραψε, μάλιστα, και επιγραφή που αναφερόταν σε αυτήν».

   Πράγματι η επιγραφή αυτή βρέθηκε πριν μερικά χρόνια στην Ολυμπία, όπου επιβεβαιώνεται  ο Παυσανίας,  ο οποίος γράφει ότι ήταν έργο του Απελλέα.

Η επιγραφή του βάθρου της Κυνίσκας (σύμφωνα με δημοσίευση του Υπουργείο Πολιτισμού) έχει ως εξής:  

«ΣΠΑΡΤΑΣ ΜΕΝ [ΒΑΣΙΛΗΕΣ ΕΜΟΙ] ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΟΙ Α[ΡΜΑΤΙ Δ ΩΚΥΠΟΔΩΝ ΙΠΠΩΝ] ΝΙΚΩΣΑ ΚΥΝΙΣΚΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΑΝΔ ΕΣΤΑΣΕ ΜΟΝ[ΑΝ] Δ ΕΜΕ ΦΑΜΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΚ ΠΑΣΑΣ ΤΟ[Ν] ΔΕ ΛΑΒΕ[Ι]Ν ΣΤΕΦΑΝΟΝ…ΑΠΕΛΛΕΑΣ ΚΑΛΛΙΚΛΕΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕ» 

Η καταστροφή της Ολυμπίας από το Θεοδόσιο

   Οι τελευταίοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 393 μ.Χ. 
Ο Θεοδόσιος Α΄ με διάταγμά του απαγόρευσε οριστικά την τέλεσή τους. Σύμφωνα με την άποψη του Μουσείου της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων του Υπουργείου Πολιτισμού:

Ένταξη των Αρχαίων Στοιχείων στην
Χριστιανική Ελληνική Θεώρηση στην Ολυμπία

«... επί Θεοδοσίου Β', επήλθε η οριστική καταστροφή του ιερού (426 μ.Χ.). 

Στα μέσα του 5ου αι. μ.Χ. επάνω στα ήδη ερειπωμένα κτίσματα αναπτύχθηκε μικρός χριστιανικός οικισμός, και το εργαστήριο του Φειδία μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανική βασιλική. 

Δύο μεγάλοι σεισμοί, το 522 και 551 μ.Χ. προκάλεσαν την οριστική καταστροφή του ιερού, εφ' όσον τότε κατέρρευσαν όσα κτήρια είχαν απομείνει όρθια, μεταξύ αυτών και ο ναός του Δία».

Η μεταφορά των ορειχάλκινων ίππων στην Κωνσταντινούπολη

   Στα χρόνια του Θεοδόσιου του Β΄ ανάγεται η μεταφορά των επιβλητικών ίππων της Κυνίσκας στην Κωνσταντινούπολη. 
   Ενώ το τέθριππο (το άρμα, δηλαδή), ο ηνίοχος και το άγαλμα της Κυνίσκας φέρονται ως κατεστραμμένα. Οι ίπποι τοποθετήθηκαν στο ιπποδρόμιο που είχε ιδρύσει ο Σεβήρος το 306  (λατ. Flavius Valerius Severus). Παρέμειναν εκεί οκτώ περίπου αιώνες αναλλοίωτοι στη φθορά του χρόνου.

   Μια μαρτυρία που έχουμε για τους ίππους, έξι αιώνες μετά (!) δείχνει πόσο ‘ζωντανοί’ ήτανε, που νόμιζε κανείς πως αν καθότανε κοντά τους θα τον λακτίσουν! Έτσι, τον ενδέκατο αιώνα θα γράψει ο λόγιος Μιχαήλ Ψελλός για έναν από τους ίππους του Απελλέα:

«Ἔμπνους ὁ χαλκοῦς ἵππος οὗτος, ὅν βλέπῃς·ἔμπνους ἀληθῶς καὶ φριμάσσεται τάχα. Τὸν πρόσθιον δὲ τούτου ἐξαίρων πόδα,  βαλεῖ σε καὶ λάξ, εἴπερ ἔλθῃς πλησίον.  Δραμεῖν καθορμᾷ, στῆθι, μὴ προσεγγίσῃς· μᾶλλον δὲ φεῦγε, μὴ λάβῃς τὸ τοῦ λόγο.» 

Μερικά από τα λεηλατημένα της Κωνσταντινουπόλεως στην σημερινή Βενετία.

Η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης

   Ώσπου ήρθε η άλωση της Πόλης το 1204 από τους Φράγκους.  Οι Φραγκολατίνοι που κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη στις 13 Απριλίου του 1204, κυριολεκτικά την καταλήστεψαν. Άρπαζαν ότι έβρισκαν. 
   Ανάμεσα σε αυτά που ξήλωσαν για να τα μεταφέρουν στη Δύση ήταν και οι τέσσερις χάλκινοι ίπποι του Ιπποδρομίου της Πόλης.

   Αναφέρεται πως τους ξήλωσε ο δόγης της Βενετίας Enrico Dandolo για να κοσμήσει οικία στη Βενετία! 
   Τα τέσσερα ορειχάλκινα αγάλματα κόσμησαν την οικία του Domenico Morosini. Γύρω στο 1378 κατέληξαν στη διακόσμηση του ναού του Αγίου Μάρκου της Βενετίας.

Ένα μέρος της τεράστιας αρπαγής των φραγκολατίνων καταγράφεται στο http://www.ortodoxia.it/  από όπου μεταφέρουμε, στα ελληνικά, μερικά στοιχεία:

«..Αφού έλαβαν άφεση αμαρτιών, από τον Πάπα, οι Σταυροφόροι, επιτέθηκαν. Η Κωνσταντινούπολη έπεσε μετά από τρεις ημέρες.  Όταν εισέβαλαν στην πόλη οι Σταυροφόροι  άρχισε σε ένα "όργιο σφαγής, κτηνωδίας και βανδαλισμού που δεν είχαν δει στην Ευρώπη από τις βαρβαρικές επιδρομές, εδώ και επτά αιώνες' . 
   Κανείς δεν είχε γλιτώσει, ούτε επίσκοπος, ιερέας, καλόγρια, άνδρας, γυναίκα ή παιδί. Πυρπόλησαν όλα τα μέρη της πόλης. Άρχισαν τότε οι λεηλασίες και βεβήλωση απαράμιλλη στην ιστορία. Μια ορδή χύνεται στην Αγία Σοφία. 

   Κατέβασε την εικόνα του Παντοκράτορα, την πέταξαν σε έναν βωμό να λιώσει για να λάβουν το χρυσό, το ίδιο έκαναν με τις μικρές εικόνες καθώς και την εικόνα της παναγίας που την ποδοπάτησαν,  μάζεψαν όλα τα ιερά σκεύη για να ξεκολλήσουν τα κοσμήματα, άρπαξαν ψηφιδωτά και ξήλωσαν τις ταπετσαρίες από τους τοίχους. 

Μάζεψαν άλογα και μουλάρια στην είσοδο του ναού για να μεταφέρουν τα ιερά σκεύη, χρυσό, ασήμι και ότιδήποτε άλλο μπορούσαν να κλέψουν. Έβαλαν μια πόρνη στο θρόνο του ναού για να χλευάσουν τον Πατριάρχη.

Την ίδια μέθοδο της λεηλασίας και της βεβήλωσης ακολούθησαν σε εκκλησίες, μοναστήρια και παλάτια σε όλη την πόλη. 

Οι τάφοι των αυτοκρατόρων είχαν ανοίξει και όλα τα αγάλματα και τα μνημεία της κλασικής εποχής, ό,τι είχε επιζήσει από την «αρχαία Ελλάδα» και την αυτοκρατορική Ρώμη καταστράφηκαν. 

   Ό, τι δεν μπορούσαν να το αρπάξουν το έριχναν στη φωτιά για να το λιώσουν και να πάρουν τα πολύτιμα μέταλλα και τους πολύτιμους λίθους.»

   Μετά τη σφαγή, άρχισε μια αργή και μεθοδική εξάλειψη των θησαυρών από ορθόδοξες εκκλησίες, καθεδρικούς ναούς, μοναστήρια και μικρές εκκλησίες.

   Μεγάλες ποσότητες χρυσού και αργύρου από την Αγία Σοφία καταλήξανε στο Θησαυροφυλάκιο του Βατικανού.» 

   «Το καμάρι της Βενετίας είναι τα τέσσερα υπέροχα άλογα, από επίχρυσο ορείχαλκο, που χρονολογούνται από την εποχή του Κωνσταντίνου, είναι από τη λεηλασία του Ιπποδρομίου. 

Σήμερα κοσμούν τη βασιλική του Αγίου Μάρκου της Βενετίας.

   Ο θησαυρός του Αγίου Μάρκου έχει την πιο ακριβή συλλογή χειροτεχνημάτων από το βυζαντινό κόσμο, και περιλαμβάνει 32 κύπελλα Βυζαντινά, καθώς και διάφορα κειμήλια, ιερά, τα μέρη του βωμού, τα Ευαγγέλια, κοσμήματα, άμφια, χειρόγραφα και ιερά σκεύη. 

Στύλος από τους δύο του Ιππόδρομου της Κωνσταντινουπόλεως. 

Οι Βενετοί αφού τους μετέφεραν στην Βενετία τοποθέτησαν τον λέοντα σύμβολο τους στο επιστέγασμα..

   »...Τα πλοία που εισέρχονται στη Βενετία ήταν γεμάτα με ψηφιδωτά, πίνακες, σκαλισμένες πέτρες, κολώνες, πολύτιμα χειρόγραφα, σπάνιες πέτρες και τα ξηλωμένα από την Κωνσταντινούπολη μνημεία συνέβαλαν στη δημιουργία της εμφάνισης του κύριου κορμού της πόλης που σήμερα λέγεται Βενετία.»

   Είναι τόσα πολλά τα μνημεία που καταστράφηκαν, αρπάχθηκαν, λεηλατήθηκαν από τον ελληνικό χώρο, στη διάρκεια των αιώνων που είναι αδύνατο να καταγραφούν.

Όλα αυτά τα μνημεία αποτελούν το πνευματικό πρόσωπο της ανθρωπότητας, το πραγματικό πρόσωπο των Ελλήνων. 

Γιώργος Εχέδωρος,  από "Μικρές Εκδόσεις" www.echedoros-a.gr  

Φωτογραφίες από το θησαυρό 
του Αγίου Μάρκου της Βενετίας

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ από βυζαντινή ημιανάγλυφη εικόνα. 

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι από το blog: http://leipsanothiki.blogspot.gr
/2013/02/59.html Ο θησαυρός του Αγίου Μάρκου βρίσκεται μέσα στο ναό του Αγίου Μάρκου και εκτίθεται σε δύο αίθουσες.

   Δεν είναι όλα τα εκθέματα από τα λάφυρα της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους σταυροφόρους της Δ’ σταυροφορίας, στην οποίαν οι Βενετοί είχαν πρωτεύοντα ρόλο. Αρκετά εκθέματα προέρχονται και από δωρεές αυτοκρατόρων, όταν η Βενετία ήταν βυζαντινή.

   Ο θησαυρός περιλαμβάνει σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Σταυρού, λειψανοθήκες αγίων, δισκοπότηρα από πολύτιμα ορυκτά, εικόνες και άλλα.

Ένα από τα εξωτερικά ψηφιδωτά του Αγίου Μάρκου Βενετίας. 

Οι φωτογραφίες αντιπροσωπεύουν
μικρό μόνο  μέρος από τα εκθέματα του θησαυρού που εκτίθεται στο μουσείο και αυτό με τη σειρά του είναι μικρό μόνο μέρος από τους θησαυρούς που
κατέχει ο Άγιος Μάρκος της  Βενετίας, αλλά που σπανίως
εκτίθενται.

Βενετία, Ιταλία. 

    Α΄ χώρος

   Ο πρώτος χώρος που βρίσκεται μπαίνοντας δεξιά περιέχει συρταρωτές σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου σταυρού, λειψανοθήκες αγίων, βυζαντινά δισκοπότηρα αυτοκρατόρων κατασκευασμένα από πολύτιμα ορυκτά, όπως αχάτης, ίασπις κτλ, ημιανάγλυφες εικόνες απαράμιλλης τεχνοτροπίας και ομορφιάς, την κορώνα που φορούσε ο Λέων ο ΣΤ΄ ο σοφός, όταν ήταν παιδί, και διάφορα άλλα.

Το βυζαντινό αυτοκρατορικό στέμμα που φορούσε 

ο Λέων ΣΤ’ ο Σοφός ως παιδί
χρησιμεύει ως βάση για το γλυπτό από φυσικό κρύσταλλο που φέρει μπροστά του επίχρυσο ασημένιο αγαλματάκι της Θεοτόκου.

Το κρύσταλλο και το αγαλματάκι είναι του 13ου αιώνα, το στέμμα τέλος 9ου αρχές 10ου αιώνα.

Σταυροθήκες

Βυζαντινή συρταρωτή σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού.

Κωνσταντινούπολη, τέλος 10ου – αρχές 11ου αιώνα. 

Λειψανοθήκες

Λειψανοθήκη με λείψανα αγίων που προέρχεται από την Τραπεζούντα των Κομνηνών.Φέρει την εξής επιγραφή:

+ ΥΜΕΙΣ ΜΕΝ ΟΥ ΠΤΗΞΑΝΤΕΣ ΑΙΜΑΤΩΝ ΧΥΣΕΙΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΗΘΛΗΣΑΤΕ ΠΑΝΣΘΕΝΕΣΤΑΤΩΣ ΤΟΥΣ ΤΗΣ ΕΩΑΣ ΑΚΛΙΝΕΙΣ ΣΤΥΛΟΥΣ ΛΕΓΩ:

ΤΟ ΛΑΜΠΡΟΝ ΕΥΤΥΧΗΜΑ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΙΩΝ ΠΡΩΤΑΘΛΟΝ ΕΥΓΕΝΙΟΝ ΑΜΑ Δ ΑΚΥΛΑΝ
ΟΥΑΛΕΡΙΑΝΟΝ ΤΕ ΣΥΝ ΚΑΝΙΔΙΩ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΟΙΒΙΝ ΤΩΝ ΑΜΕΤΡΗΤΩΝ ΠΟΝΩΝ
Ο Χ[ριστό]Σ ΑΥΤΟΣ ΕΣΤΙΝ ΥΜΙΝ ΠΑΡΕΧΩΝ ΚΑΙ ΓΑΡ ΔΙΔΩΣΙ ΤΟΥΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥΣ ΑΞΙΩΣ:
ΕΓΩ Δ Ο ΤΑΛΑΣ ΠΛΗΜΜΕΛΗΜΑΤΩΝ ΓΕΜΩΝ ΥΜΑΣ ΜΕΣΙΤΑΣ ΤΗΣ ΕΜΗΣ Σ[ωτη]ΡΙΑΣ
ΤΙΘΗΜΙ ΦΥΓΕΙΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΔΙΚΗΝ ΘΕΛΩΝ.

Λειψανοθήκη. 

Βυζαντινά Δισκοπότηρα

    

Δισκοπότηρο του βυζαντινού αυτοκράτορα Ρωμανού.

Φέρει την εξής επιγραφή:   + ΚΥΡΙΕ ΒΟΗΘΕΙ ΡΩΜΑΝΩ ΟΡΘΟΔΟΞ[ω δεσ]ΠΟΤΗ.

Δισκοπότηρο του βυζαντινού αυτοκράτορα Ρωμανού.

Διάφορα άλλα

Πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα περί λειψανοθήκης

και όχι περί θυμιατού, όπως έχει υποστηριχτεί παλαιότερα.

Φέρει τις παρακάτω επιγραφές πάνω από δύο μορφές,

ενός στρατιωτικού (ΑΝΔΡΕΙΑ) και μίας γυναίκας
(Η ΦΡΟΝΕΣΙΣ).

Πολυτελής διακόσμηση φορητής εικόνας. ΠΡΟΣΟΧΗ:  Η εικόνα αυτή που βρίσκεται στο αριστερό παρεκκλήσι του Αγίου Μάρκου σε περίπτυστη θέση είναι η ΝΙΚΟΠΟΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑ που οι βυζαντινοί αυτοκράτορες πρότασσαν των στρατευμάτων τους στις εκστρατείες. (Σημ. ΟΜΟΘΥΜΑΔΟΝ)

Βυζαντινή ημιανάγλυφη εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ,

Κωνσταντινούπολη (τέλος 11ου – αρχές 12ου αιώνα).

Βυζαντινή ημιανάγλυφη εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ (τέλος 10ου αιώνα). 

Β΄ χώρος

Ο δεύτερος χώρος που βρίσκεται μπαίνοντας αριστερά περιέχει κατά κύριο λόγο σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου σταυρού και λειψανοθήκες αγίων σε προθήκες επενδυμένες εσωτερικά με κόκκινο βελούδο.

Άγια χέρια,   Λειψανοθήκη με το χέρι του Αγίου Γεωργίου

(δες και εδώ).

Λείψανα αγίων, τεμάχια Τιμίου σταυρού σε έξι λειψανοθήκες,  ιερές άκανθες από τον Ακάνθινο Στέφανο,  κομμάτι από την κολώνα του δαρμού (δες και εδώ)  και άλλα ακόμα περικλείονται σε αυτή την προθήκη  του θησαυρού του Αγίου Μάρκου Βενετίας.

http://leipsanothiki.blogspot.gr/

       _____________________

The Treasury of San Marco Venice

 _________________________________________________________________

*  Κυνίσκα,  Σπαρτιάτισσα ευγενής και έζησε τον 5ο-4ο αι. π.χ .κόρη κι' αδελφή δυο βασιλέων τηςΣπάρτης, του Αρχίδαμου Α’ και του Αγησίλαου. Κατόρθωσε να γίνει πασίγνωστη από τα επιτεύγματά της στους Ολυμπιακούς Αγώνες. 
Υπήρξε η πρώτη γυναίκα της εποχής της που ασχολήθηκε με την ιππασία. Παρακινημένη από τον Αγησίλαο, συμμετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες νικώντας δύο φορές στο τέθριππο. περισσότερα στο,  http://scholeio.blogspot.gr/2014/08/blog-post_36.html
_________________________________________________________________________

πηγές:
http://www.hellinon.net/
http://wikipedia.org
http://users.uoa.gr/
http://diadrastiko.blogspot.gr/
http://leipsanothiki.blogspot.gr/
http://scholeio.blogspot.gr/2014/08/blog-post_36.html

 Ουτοπία