Ιονέσκου, Κήρυγμα σε μια πυκνοκατοικημένη έρημο

   Ο λεγόμενος ουμανιστικός πολιτισμός μας μοιάζει με χάρτινο πύργο. Όλα είναι προς αναθεώρηση.
   Τον περασμένο αιώνα, οι άνθρωποι πίστευαν πως ήταν σε θέση να ξέρουν που όδευε η ανθρωπότητα, νόμιζαν πως μπορούσαν να προΐδουν το ιστορικό μέλλον. 
Έκτοτε, ό,τι χτίστηκε κλυδωνίζεται. Οι επαναστάσεις που έγιναν στ' όνομα της δικαιοσύνης και της ελευθερίας, για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία, μεταβλήθηκαν σε τυραννία και κόλαση. Αλλού, η βιομηχανική επανάσταση έδειχνε να δημιουργεί την ελπίδα πως τα οικονομικά προβλήματα θα έβρισκαν τη λύσης τους και πως επρόκειτο να αρχίσει μία εποχή ευημερίας για την προκοπή ή την ευτυχία όλων.

Η ιστορία, όμως, παράλογη, μας διέψευσε και ενώ ελπίζαμε, μας εξαπάτησε. Η βιομηχανία και τα προϊόντα της μας οδηγούν στο χείλος της καταστροφής και στη φθορά της γης και της ατμόσφαιρας της, και μας απειλεί έτσι η κοσμική καταστροφή. Προηγουμένως, το μίσος που ρίχνει τον ένα λαό εναντίον του άλλου, οι προδομένες ελπίδες των εθνών και των κοινωνικών τάξεων, θα έχουν θέσει, ίσως, τέρμα στην ύπαρξή μας.

   Ολόκληρη η ανθρωπότητα συνειδητοποίησε τη δυστυχία να υπάρχει ή να ζει κανείς στις σημερινές συνθήκες. Οι οπαδοί αντιθέσεων πολιτικών κομμάτων προετοιμάζονται να ριχτούν ο ένας στον άλλον. Πιο ξεκάθαρα, οι εχθροί οποιασδήποτε πολιτικής, χωρίς εξαίρεση, επιθυμούν το τέλος του ανθρώπου και τη δική τους αυτοκτονία μέσα στην αγριότητα και τη βία. Φοβόμαστε ο ένας τον άλλον.
   "Πρέπει να καταστρέψουμε τον κόσμο, είναι διεφθαρμένος, γεμάτος ασχήμια... ο θάνατος", έλεγε ο Αντονέν Αρτώ. Λιγότερο επιθετικός, ο Στρίμπεργκ έλεγε: "Δεν μισώ τους ανθρώπους, τους φοβάμαι".
   Μερικά πνεύματα, κυρίως ανάμεσα στους νέους που φαίνεται ότι δεν έχουν προλάβει να ταχθούν και να περιμένουν αδρανείς την αναπόφευκτη καταστροφή, μερικά τέτοια πνεύματα επικαλούνται ακόμα την παγκόσμια συνείδηση για να εμποδίσουν, να σταματήσουν τις προετοιμασίες για την οικουμενική καταστροφή.
Αλλ' η συνείδηση που επικαλούνται κοιμάται και δεν ξυπνά. Οπωσδήποτε, δεν μπορούμε πλέον να οπισθοχωρήσουμε. 

Οι τεράστιοι καταστροφικοί μηχανισμοί, τα εκατομμύρια προϊόντων που μολύνουν τη θάλασσα, την ατμόσφαιρα, τη γη, δεν μπορούν να πάψουν πλέον να πολλαπλασιάζονται 
και να ερημώνουν τα πάντα.

   Όλο τούτο είναι φανερό πως εξηγείται με τα καταστροφικά ένστικτα και την απέχθεια που τρέφουν οι άνθρωποι για τον εαυτό τους και τους άλλους. Ζούμε την εποχή της οργής. Μόνο αυτή μπορεί να μας οδηγήσει με τέτοια ταχύτητα προς το τέλος. Με τι ταχύτητα και βεβαιότητα! 
   Ο πολιτισμός μας αναζήτησε την ευτυχία, στο δρόμο του βρήκε μόνο τον όλεθρο, τη δυστυχία, και το θάνατο. Είμαι ένας άνθρωπος ανάμεσα σε τρία δισεκατομμύρια άλλους, πως θα μπορούσε ν' ακουστεί η φωνή μου; Κάνω κήρυγμα σε μια πυκνοκατοικημένη έρημο. Άλλωστε, ούτε εγώ, όπως και πολλοί άλλοι, δεν μπορώ να δώσω λύση. Πιστεύω πως δεν υπάρχει λύση.
   Αν οι άνθρωποι δεν είχαν θελήσει να καταστραφούν, θα μπορούσαν να τακτοποιηθούν όλα. Δεν θα υπήρχε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Δεν θα υπήρχαν γενοκτονίες. Γιατί δεν αγαπάμε αλλήλους; ρωτούσε με προφανή αφέλεια ο Ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι. Γιατί να μην αγαπιόμαστε, ή τουλάχιστον γιατί δεν αδιαφορούμε ο ένας για τον άλλο; Έχει διαρκέσει πολύ η ανθρώπινη περιπέτεια, μου έλεγε ένας φίλος, δυστυχής για τη δυστυχία των ανθρώπων, πρέπει να τελειώνουμε μ' αυτήν.
   Παράξενοι φιλόσοφοι, δάσκαλοι της σύγχρονης διανόησης, διδάσκουν την απελευθέρωση, την εκτόνωση όλων των επιθυμιών μας. Εντούτοις, βλέπουμε καλά πως οι εξημμένες επιθυμίες μας έρχονται σ' αντίθεση με τις επιθυμίες των άλλων και πως ο παροξυσμός των επιθυμιών οδηγεί, κι αυτός επίσης, στην τελική έκρηξη. Η γιορτή που έχετε προγραμματίσει ανακαλεί στο μυαλό μου το καρναβάλι της Κολωνίας που διαρκεί είκοσι τέσσερις ώρες, αυτή τη γιορτή της μπίρας και του λουκάνικου, που επισφραγίζεται με εμετούς στα πεζοδρόμια και με καμιά ντουζίνα πτώματα να κείτονται στους δρόμους της πόλης. Οι διανοητές της εποχής μας, όμως, θεωρητικοί της βίας, ελπίζουν πιο πολύ: συνειδητά ή όχι, θέλουν να πραγματοποιηθεί η παγκόσμια έκρηξη, της οποίας οι επιθυμίες και τα πάθη, όπως βλέπουμε, μας πλησιάζουν κιόλας.
________________________________________
Ευγένιος Ιονέσκου - "Η Εποχή της Οργής"

* Ευγένιος Ιοενέσκου, Η λογοτεχνική του σταδιοδρομία ξεκίνησε στο Βουκουρέστι, με τη δημοσίευση στίχων το 1931 και ενός φυλλαδίου με τον τίτλο «Όχι» (Νu 1934), το οποίο προκάλεσε έντονες αντιδράσεις εξαιτίας της απόλυτα αυστηρής λογικής με την οποία ο συγγραφέας του υποστήριζε διαδοχικά θέσεις διαμετρικά αντίθετες. Για αυτό το έργο βραβεύτηκε και με το βραβείο Βασιλικών Εκδόσεων.

Στον χώρο του θεάτρου εμφανίστηκε το 1950 με τη «Φαλακρή Τραγουδίστρια». Για το έργο του αυτό έλεγε: «O αυτοματισμός της γλώσσας, η συμπεριφορά των ανθρώπων, το να μιλάμε για να μη λέμε τίποτα, να μιλάμε γιατί δεν έχουμε τίποτα να πούμε προσωπικό, μου αποκάλυπτε την έλλειψη εσωτερικής ζωής, το μηχανισμό του καθημερινού, τον άνθρωπο που πλέει μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον, το ότι δεν ξεχωρίζουμε πια τίποτα».
Τα πρώτα και πιο καινοτόμα έργα του Ιονέσκο ήταν θεατρικά μονόπρακτα: «Η Φαλακρή Τραγουδίστρια» (1950), «Το Μάθημα» (1951), «Οι Καρέκλες» (1952). Το 1959, παρουσιάζεται το έργο του «Δολοφόνος χωρίς αμοιβή», όπου πρωταγωνιστεί για πρώτη φορά ο κεντρικός του ήρωας, Μπερανζέ, ο οποίος εμφανίζεται σε μια σειρά έργων του (Ρινόκερος, Ο βασιλιάς πεθαίνει, Ο πεζός στον αέρα). Ο Μπερανζέ αποτελεί μια σχεδόν αυτοβιογραφική φιγούρα, η οποία εκφράζει την απορία και την αγωνία του Ιονέσκο για την παράδοξη πραγματικότητα.
Όπως περιγράφει η βιογράφος του Deborah B. Gaensbauer, κατά την παιδική του ηλικία είχε μία εμπειρία η οποία, όπως υποστήριζε, επηρέασε καθοριστικά την αντίληψή του για τον κόσμο:

«Περπατώντας στην καλοκαιρινή λιακάδα σε ένα επαρχιακό χωριό κάτω από ένα έντονο μπλε ουρανό, ο Ιονέσκο άλλαξε ριζικά από το φως. Τον διαπέρασε ξαφνικά ένα αίσθημα έντονης φωτεινότητας, ένα αίσθημα ότι αιωρείται και ταυτόχρονα ένα αίσθημα έντονης ευεξίας. Όταν ‘επέστρεψε’ στο έδαφος και το ‘φως’ εξαφανίστηκε, είδε ότι συγκριτικά ο πραγματικός κόσμος ήταν σάπιος, γεμάτος διαφθορά και ανούσια επαναλαμβανόμενη δράση». 
  

Ήταν η εποχή με την προσωπική του συνειδητοποίηση ότι ο θάνατος έρχεται για όλους στο τέλος και μεγάλο μέρος του μετέπειτα έργου του, αντικατοπτρίζει αυτή την εμπειρία και δείχνει μια αποστροφή για τον απτό κόσμο, δυσπιστία στην επικοινωνία, ενώ εκφράζει και την αίσθηση ότι ένας καλύτερος κόσμος βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής. Τα παραπάνω είναι εμφανή σε αναφορές και θέματα σημαντικών έργων του: ήρωες των έργων μαραζώνουν για μια ανέφικτη ‘πόλη του φωτός’ (Οι Καρέκλες) ή αντιλαμβάνονται έναν άλλο κόσμο (Ο πεζός στον αέρα,1961), πρωταγωνιστές μπορούν και πετούν (Ο πεζός στον αέρα, Amédée), ενώ η κοινοτοπία του κόσμου τους οδηγεί στην κατάθλιψη (όπως ο ήρωας Μπερανζέ), εκστατικές αποκαλύψεις ομορφιάς πραγματοποιούνται σε ένα απαισιόδοξο πλαίσιο (Amédée, οι Καρέκλες, Μπερανζέ) ή ήρωες συνειδητοποιούν το νόημα του θανάτου (Ο βασιλιάς πεθαίνει).
Ο Ιονέσκο έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1970, ενώ κέρδισε πολυάριθμα βραβεία και τιμητικές διακρίσεις. Έφυγε από τη ζωή στις 28 Μαρτίου 1994.


   Ουτοπία