S. Mrozek, Ο μισάνθρωπος

Το διαμέρισμα ήταν άδειο. Κάθισα στο παράθυρο κι άνοιξα ένα βιβλίο. Η πόρτα άνοιξε κι ένας άνθρωπος με μια μεγάλη βαλίτσα μπήκε. Μια και δεν είχα διάθεση για κουβέντα, γύρισα στο διάβασμα μου. Μου έφτανε που έχανα την ησυχία μου.
"Κάθεστε στη θέση μου !"
"Τη θέση σας;"
"Δέστε και μόνος σας"
Είχα ξεχάσει που είχα βάλει το εισιτήριο μου. Κάποτε το βρήκα. 
"Θα έπρεπε να κάθεστε στη θέση 34. Και αυτή είναι η θέση μου, νούμερο 39".
Μετακινήθηκα απέναντι. Δεν ήθελα να φύγω απ' το παράθυρο γιατί μ' αρέσει να κοιτάζω έξω τη φύση όταν ταξιδεύω.
"Την αποσκευή σας"
"Τη αποσκευή μου;"
Έδειξε το ράφι αποσκευών.
"Το παλτό μου θέλετε να πείτε".
"Σύμφωνα με τους κανονισμούς κι αφού καταλαμβάνει το χώρο που προβλέπεται για τις αποσκευές, αποσκευή είναι".

Πήρα το παλτό μου. Στη θέση του έβαλε με κάποια προσπάθεια τη βαλίτσα του, κάνοντας μου συγχρόνως και μια διάλεξη πως εκείνος ειδικά ο χώρος ανήκε στον επιβάτη της θέσης 39.
Το τραίνο ξεκίνησε λίγο απότομα. Κοίταζα έξω από το παράθυρο.
"Κάθεστε στο 38'.
Κοίταξα τον αριθμό που ήταν πάνω από το κεφάλι μου και είδα πως πραγματικά ήταν έτσι.
"Το 34 είναι εκεί"
Έδειξε μια θέση δίπλα στην πόρτα.
"Πειράζει; Το διαμέρισμα είναι σχεδόν άδειο".
"Είναι ζήτημα αρχής¨.
Είχα δυο επιλογές: Ν' αρχίσω έναν καυγά μ' αυτόν τον μανιακό ή να υποχωρήσω. Αν και για διαφορετικούς λόγους θα ήταν ευχαριστημένος και με τις δυο. Αποφάσισα λοιπόν ν' αλλάξω διαμέρισμα.

Σηκώθηκα και σχεδόν έχασα την ισορροπία μου. Το τραίνο είχε αναπτύξει ξαφνικά ταχύτητα και το βαγόνι τραντάχτηκε. Η βαλίτσα πάνω από το κεφάλι του μετατοπίστηκε και βρέθηκε στην άκρη σχεδόν του ραφιού. Αντιλήφθηκα  πως θα έπρεπε να περιμένω περισσότερες εξελίξεις.

Πήγα στη θέση 34 χωρίς να βγάλω άχνα. Ήταν πιο άβολη, βέβαια, για να βλέπω τη φύση έξω από το παράθυρο, μα μου έδινε μια καλύτερη -μια διαγώνια δηλαδή- θέα της βαλίτσας του συνεπιβάτη μου.

Το τραίνο έκοψε ταχύτητα κι η βαλίτσα υποχώρησε στο βάθος του ραφιού. Άρχισα να αναρωτιέμαι αν οι υπολογισμοί μου ήταν σωστοί. Δεν είχα υπολογίσει τη μείωση της ταχύτητας. Να έφευγα;

"Όπως έλεγα, πρέπει κανείς ν' ακολουθεί τους κανόνες!" με κατσάδιασε.
Αυτό με πείσμωσε κι έμεινα στη θέση μου. Στο κάτω-κάτω, το τραίνο δεν είχε αναπτύξει πλήρη ταχύτητα ακόμη και, επομένως, υπήρχε πάντοτε ελπίδα.

Έκλεισα τα μάτια μου. Το γλάρωμα είναι η τρίτη απόλαυση ενός ταξιδιού με το τραίνο, μετά το διάβασμα και το χάζεμα απ' το παράθυρο. Μα εγώ δεν είχα γλαρώσει. Πίσω από τα μισόκλειστα βλέφαρα μου, παρακολουθούσα το ράφι των αποσκευών χωρίς να τραβάω την προσοχή του, κάτι που δεν θα μπορούσα να κάνω ούτε διαβάζοντας, ούτε κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο.

Οι υπολογισμοί μου αποδεικνύονταν σωστοί.
Αργά μα σταθερά, η βαλίτσα μετατοπιζόταν προς την άκρη ξανά. Μια έντονη κατανόηση είχε γεννηθεί ανάμεσα σε μένα και το κέντρο της βαρύτητας της. Η στιγμή πλησίαζε.
Μα απ' όλα αυτά, αποφάσισα να του δώσω μια ευκαιρία. Δεν παρακινήθηκα από ανθρωπιστικούς λόγους, κι ακόμα λιγότερο από συμπάθεια για το ίδιο. Ήταν σκέτη περιέργεια. 

"Φαίνεται πως σας αρέσει να υπακούτε στους κανονισμούς. Μπορώ να ρωτήσω γιατί;"
Ζωήρεψε. Ήταν φως-φανάρι, το αγαπημένο του θέμα.
"Οι κανονισμοί είναι για να τηρούν την τάξη. Χωρίς αυτούς θα ήμασταν μαλλιά-κουβάρια".
"Στην περίπτωση αυτή, αφήστε με να σας κάνω μια πρόταση: Ελάτε ν' αλλάξουμε εισιτήρια. Να κάτσω εγώ στη θέση σας κι εσείς στη δική μου. Έτσι, αφού τα εισιτήρια είναι χωρίς όνομα, δεν θα έχουμε παραβεί κανέναν κανονισμό. Τι λέτε;"
Βρέθηκε απροετοίμαστος κι έμεινε για λίγο σιωπηλός. 
"Μα, γιατί;"
"Γιατί μ' αρέσει να κάθομαι στο παράθυρο. Εσείς;"

Περίμενα. Αν παραδεχόταν πως κι εκείνου του άρεσε, θα σωνόταν. 
"Η θέση μου, όμως, είναι στο 39", είπε.
"Καταλαβαίνω. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε λαθροχειρία με τους κανονισμούς. Δεν γίνεται, από τη φύση των πραγμάτων, να τους ακολουθούμε κατά γράμμα, μα αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να κάνουμε και τις λαθροχειρίες μας. ΄Έτσι δεν είναι;"
"Ε, ναι".
"Αυτό σημαίνει πως ταυτίζετε τους κανονισμούς με τη μοίρα".
"Με τη μοίρα, με το Πεπρωμένο. Οι κανονισμοί αποκλείουν μια ελεύθερη ροή των γεγονότων, η των τυχαίων συμβάντων, ή του χάους, και είναι έτσι, μια εκδήλωση της μοίρας, η φωνή του Πεπρωμένου". 

"Δεν καταλαβαίνω...".
"Λέω ό,τι λέτε κι εσείς, με διαφορετικά λόγια μονάχα.   Εσείς λέτε 'τάξη", εγώ λέω "μοίρα', εσείς λέτε ¨μαλλιά-κουβάρια", εγώ λέω "χάος'. Μα η κατάληξη είναι ίδια.
Για σας, οι κανονισμοί έχουν κάτι το θεϊκό. Τώρα καταλαβαίνω γιατί τους βρίσκετε απαραβίαστους"

"Οι κανόνες είναι κανόνες και τέρμα".
"Πολύ καλά, είπα κι έκλεισα τα μάτια μου για να δείξω πως δεν είχα τίποτ' άλλο να πω. Κι αποδείχτηκε πως ήταν πραγματικά έτσι.

Όταν η βαλίτσα έπεσε, η μεταλλική γωνία της τον πέτυχε στο κεφάλι και τον είδα να γλιστράει στο πάτωμα. Νόμισα πως είχε χάσει τις αισθήσεις του κι ορκίζομαι πως δεν το ήθελα, τουλάχιστον γιατί δεν ήξερα τι να κάνω. 

Πώς συνεφέρνεις έναν αναίσθητο; Τι μπελάς! Στην απελπισία μου, κοίταξα γύρω μου και είδα το χερούλι με την επιγραφή "Τραβήξτε σε περίπτωση ανάγκης". Ήταν πράγματι ανάγκη, και χρειαζόταν πρώτες βοήθειες στα γρήγορα. Το τράβηξα.
Το τραίνο, σαν αποτέλεσμα, καθυστέρησε δυο ώρες, κάτι που δημιούργησε χάος στα δρομολόγια ολόκληρης της περιοχής. Η αναστάτωση δεν ωφέλησε σε τίποτα, γιατί αποκαλύφθηκε πως είχε μείνει στο τόπο.
Δεν κατηγόρησα ούτε στο ελάχιστο στον εαυτό μου: Είχα ακολουθήσει τους κανονισμούς κατά γράμμα !


* Slavomir Mrozek  1930- 2013 Τόπος γέννησης το Μπορζεζίν, Πολωνία. Διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Σπούδασε αρχιτεκτονική, εικαστικές τέχνες και φιλολογία και δούλεψε ως δημοσιογράφος και γελοιογράφος. Στα πεζά του σατιρίζει τον σύγχρονο κόσμο, συνδυάζοντας τον ρεαλισμό με τον υπερρεαλισμό, ενώ στα θεατρικά του είναι φανερή η επίδραση του «θεάτρου του παραλόγου». Έργα του: Ο ελέφαντας (διηγήματα, 1957), Τάνγκο (θέατρο, 1964).Εμιγκρέδες (θέατρο, 1974), κ.ά.

Utopia