 |
| "How to build cathedrals" - "Πώς να κατασκευάζεις θρησκευτικούς θρόνους" - Cildo MEIRELES |
Ο «Χειμώνας στον πολιτισμό» είναι ένα κείμενο πολεμικό, οργισμένο, μια ολομέτωπη επίθεση εναντίον της σύγχρονης τέχνης και του συστήματος καθιέρωσης στον χώρο των εικαστικών τεχνών.
Δεν εκφράζει για πρώτη φορά παρόμοιας οξύτητας απόψεις. Στην ίδια γραμμή είναι και τα δοκίμιά του «Δυσφορία στα μουσεία» και «Υβρις, η φάμπρικα του τέρατος στη σύγχρονη τέχνη», αλλά και πολλά άρθρα του.
Ο πρώτος στόχος της επίθεσής του είναι ο θεσμός του μουσείου. Δυσφορεί με την οχλοβοή των σύγχρονων μουσείων, με τις ορδές των αδαών που «καταπλέουν» σε τουριστικά λεωφορεία για να καταναλώσουν τέχνη, χωρίς να ξέρουν τίποτα πριν, χωρίς να μαθαίνουν τίποτα μετά.
Καταγγέλλει τις συναλλαγές τους με τα Εμιράτα, τη συνάντηση στις αίθουσές τους των αριστουργημάτων προηγούμενων αιώνων με τα σημερινά σκουπίδια. Η κριτική του γίνεται ακόμα πιο ριζική, αμφισβητεί την ίδια την ουσία της πρακτικής του μουσείου, υποστηρίζοντας ότι το έργο χάνει το νόημά του όταν απομακρύνεται από τον τόπο στον (και για τον) οποίο δημιουργήθηκε και ότι ένα καλοφτιαγμένο αντίγραφο στον αρχικό του χώρο ανακτά τον λόγο ύπαρξής του, ενώ το πρωτότυπο απονεκρώνεται εκτιθέμενο στο μουσείο.
Ο δεύτερος στόχος του είναι η σύγχρονη τέχνη, όλα αυτά τα «σκουπίδια» που γεμίζουν γκαλερί, δημόσια και ιδιωτικά μουσεία: προϊόντα της «αισθητικής της αφόδευσης», έργα φτιαγμένα από σωματικά κατάλοιπα, τρίχες, μαλλιά, εκκρίσεις, περιττώματα των καλλιτεχνών. Στηλιτεύει την εγκατάλειψη της δεξιοτεχνίας, της υπομονής της ζωγραφικής και της γλυπτικής, προς όφελος της περφόρμανς, του χάπενινγκ, της εγκατάστασης, την ανάδειξη καλλιτεχνών-χρηματιστών σαν τον Τζεφ Κουνς ή τον Ντάμιεν Χιρστ - καλλιτέχνες-φούσκες κατά το μετοχές-φούσκες. Και η σημερινή κρίση τού φαίνεται φυσικό αποτέλεσμα της ηθικής και πνευματικής κρίσης, του χειμώνα του πολιτισμού μας.
Η Έφη Γιαννοπούλου γράφει για το βιβλίο:
Ο Ζαν Κλαιρ είναι ένας ευρυμαθής λόγιος κι ένας τεχνίτης της γλώσσας (η μετάφραση της Τιτίκας Δημητρούλια συμβάλλει τα μέγιστα στην απόλαυση του κειμένου) και οι απόψεις του για τον χώρο των εικαστικών δίνουν αφορμή για προβληματισμό. Ωστόσο θαρρώ πως είναι σε λάθος βάση.
Στους «Κανόνες της τέχνης», ο Πιερ Μπουρντιέ επικαλείται τον Μάικλ Μπάξανταλ προκειμένου να μιλήσει για το μάτι του κουατροτσέντο και γράφει για τη διανοητική τόλμη που είναι αναγκαία ώστε να υπερβεί κανείς τους κοινούς τόπους και την ευπρέπεια και να δει «έργα τόσο καθαγιασμένα όσο αυτά του Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα ή του Μποτιτσέλι στην ιστορική τους αλήθεια ως ζωγραφική για μπακάληδες», οι οποίοι μάλιστα εξέφραζαν με ωμότητα (ή αφέλεια) τους όρους αξιοποίησης των χρημάτων τους, είτε αυτοί αφορούσαν τα θέματα και τα χρώματα είτε την τεχνική.
Ο Κλαιρ λοιπόν αντιφάσκει όταν από τη μια αναγνωρίζει τον άρρηκτο δεσμό αυτών των έργων με το περιβάλλον που τα γέννησε και από την άλλη διακηρύσσει την αδιαμφισβήτητη ανωτερότητά τους, διακρίνοντας ουσιαστικά μια «καθαρή» από μια «βρώμικη» τέχνη (αισθητική της αφόδευσης). Και φαίνεται σαν να ξεχνά πως κάθε τέχνη είναι προϊόν μιας εποχής και μιας κοινωνίας, κι αυτό δεν συνιστά αξιολογική κρίση αλλά περιγραφή και ανάλυση.
Νέοι όροι
Το σχετικά αυτόνομο πεδίο της τέχνης (ή της λογοτεχνίας), που σύμφωνα με τον Μπουρντιέ συγκροτήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δεν εξασφάλισε φυσικά την πλήρη ανεξαρτησία καλλιτεχνών και συγγραφέων από περιορισμούς και εξαρτήσεις, ωστόσο δημιούργησε τους όρους παραγωγής και καθιέρωσης των έργων μέσα σ' ένα πεδίο το οποίο ορίζουν πολιτιστικοί παραγωγοί και ειδικοί. Δεν κατάργησε ωστόσο τους χορηγούς ούτε τη σχέση με το χρήμα. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήσαμε την έντονη εμπορευματοποίηση των πάντων, μεταξύ όλων και της τέχνης. Δεν διαφέρει ωστόσο από την κυριαρχία των λογοτεχνικών μπεστ σέλερ ή από την παντοκρατορία του γκουρμέ και των εξωτικών διακοπών. Μετοχές-φούσκες εμφανίστηκαν σε όλα τα χρηματιστήρια αξιών.
Κι έπειτα, όσο κι αν αναγνωρίσει κανείς τις υπερβολές της σύγχρονης τέχνης, τον καρκινικό σχεδόν πολλαπλασιασμό των μπιενάλε, την ύπαρξη δήθεν οικουμενικών καλλιτεχνών που περιφέρονται από έκθεση σε έκθεση, όταν ο Κλαιρ καταδικάζει την τέχνη των εκκρίσεων και της αφόδευσης, δεν μπορούμε να μη θυμηθούμε π.χ. το έργο της Τερέσα Μαργκόγιες στο αθηναϊκό Outlook, ένα μωσαϊκό από χαρτιά Α4 βυθισμένα στις σωματικές εκκρίσεις θυμάτων δολοφονίας από τα νεκροτομεία της Πόλης του Μεξικού, ή όταν μεταξύ των σύγχρονων καλλιτεχνών που απαξιώνει συναντάμε το όνομα της Λουίζ Μπουρζουά, δεν μπορούμε να μην αντιτείνουμε πως τα έργα της είναι προϊόν και μόχθου και καλλιτεχνικής τόλμης. Και να μην υποστηρίξουμε, με πολλά ακόμη παραδείγματα, πως η σύγχρονη τέχνη παράγει και ομορφιά και συγκίνηση, ακόμα και μέσα σ' αυτό το σύστημα που κατακεραυνώνει ο Κλαιρ.
Αν και εύστοχος σε πολλές από τις παρατηρήσεις του, ο Κλαιρ εκφράζει μια θέση απαισιόδοξη και εν πολλοίς ελιτίστικη. Αντί να κοιτάζει προς το μέλλον, στρέφεται στο παρελθόν εξιδανικεύοντάς το, κι αυτό αποδυναμώνει την κριτική του. http://www.kathimerini.gr/
_____________________
* Φωτό, O Cildo MEIRELES, Βραζιλιάνος 1948-, ήθελε να σχολιάσει τα απομεινάρια των χριστιανών ιεραποστόλων -κυρίως του Ιησουιτικού τάγματος- στη Λατινική Αμερική.
Νέοι όροι
Το σχετικά αυτόνομο πεδίο της τέχνης (ή της λογοτεχνίας), που σύμφωνα με τον Μπουρντιέ συγκροτήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δεν εξασφάλισε φυσικά την πλήρη ανεξαρτησία καλλιτεχνών και συγγραφέων από περιορισμούς και εξαρτήσεις, ωστόσο δημιούργησε τους όρους παραγωγής και καθιέρωσης των έργων μέσα σ' ένα πεδίο το οποίο ορίζουν πολιτιστικοί παραγωγοί και ειδικοί. Δεν κατάργησε ωστόσο τους χορηγούς ούτε τη σχέση με το χρήμα. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήσαμε την έντονη εμπορευματοποίηση των πάντων, μεταξύ όλων και της τέχνης. Δεν διαφέρει ωστόσο από την κυριαρχία των λογοτεχνικών μπεστ σέλερ ή από την παντοκρατορία του γκουρμέ και των εξωτικών διακοπών. Μετοχές-φούσκες εμφανίστηκαν σε όλα τα χρηματιστήρια αξιών.
Κι έπειτα, όσο κι αν αναγνωρίσει κανείς τις υπερβολές της σύγχρονης τέχνης, τον καρκινικό σχεδόν πολλαπλασιασμό των μπιενάλε, την ύπαρξη δήθεν οικουμενικών καλλιτεχνών που περιφέρονται από έκθεση σε έκθεση, όταν ο Κλαιρ καταδικάζει την τέχνη των εκκρίσεων και της αφόδευσης, δεν μπορούμε να μη θυμηθούμε π.χ. το έργο της Τερέσα Μαργκόγιες στο αθηναϊκό Outlook, ένα μωσαϊκό από χαρτιά Α4 βυθισμένα στις σωματικές εκκρίσεις θυμάτων δολοφονίας από τα νεκροτομεία της Πόλης του Μεξικού, ή όταν μεταξύ των σύγχρονων καλλιτεχνών που απαξιώνει συναντάμε το όνομα της Λουίζ Μπουρζουά, δεν μπορούμε να μην αντιτείνουμε πως τα έργα της είναι προϊόν και μόχθου και καλλιτεχνικής τόλμης. Και να μην υποστηρίξουμε, με πολλά ακόμη παραδείγματα, πως η σύγχρονη τέχνη παράγει και ομορφιά και συγκίνηση, ακόμα και μέσα σ' αυτό το σύστημα που κατακεραυνώνει ο Κλαιρ.
Αν και εύστοχος σε πολλές από τις παρατηρήσεις του, ο Κλαιρ εκφράζει μια θέση απαισιόδοξη και εν πολλοίς ελιτίστικη. Αντί να κοιτάζει προς το μέλλον, στρέφεται στο παρελθόν εξιδανικεύοντάς το, κι αυτό αποδυναμώνει την κριτική του. http://www.kathimerini.gr/
_____________________
* Φωτό, O Cildo MEIRELES, Βραζιλιάνος 1948-, ήθελε να σχολιάσει τα απομεινάρια των χριστιανών ιεραποστόλων -κυρίως του Ιησουιτικού τάγματος- στη Λατινική Αμερική.
Όταν δημιουργούσε το έργο "How to build cathedrals" - "Πώς να κατασκευάζεις θρησκευτικούς θρόνους", σκόπευε μέσα από μια απλή μαθηματική σχέση να ενώσει τρία στοιχεία: την υλική ισχύ την πνευματική δύναμη και την τραγωδία που τις ενώνει. Ήθελε να δώσει εξηγήσεις για την ειρωνεία να επιχειρούν οι πολιτισμένοι χριστιανοί να μάθουν στους απολίτιστους Κανίβαλους τη θρησκεία όπου... αγιοποιούμαστε τρώγωντας σώμα κι αίμα Χριστού! Στο πάτωμα 600.000 νομίσματα. Στον ουρανό αιωρούνται 2.000 ανθρώπινα οστά. Μεταξύ τους συνδέονται με μια στήλη από 800 όστιες, η μπουκιά εκείνη των καθολικών που σου βάζει στο στόμα ο ιερέας κατά τη θεία κοινωνία.
Ουτοπία
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.