Μπαρόχα, Πάνω στην επιστημονική μάζα τής αιτιοκρατίας, πόσα κύματα δεν έχουν σκάσει? Θρησκείες, ηθικές, ουτοπίες.

   Για την Επιστήμη και το Πανεπιστήμιο
- »..Ο μεγάλος αριθμός των φοιτητών και η ανυπομονησία, που έδειχναν, προκειμένου να μπουν στην αίθουσα, γινόταν εύκολα κατανοητά, αφού εκείνη ήταν η πρώτη μέρα των μαθημάτων και η έναρξη τής σχολικής χρονιάς..»

- »..Μεταξύ των φοιτητών τής Ιατρικής υπήρχε μία τάση να θεωρούνται ξεχωριστή τάξη, και αυτό φαινόταν στην κοινή τους αδιαφορία για τον θάνατο, σε έναν συγκεκριμένο ενθουσιασμό για την κτηνωδία τής χειρουργικής και σε μιά μεγάλη περιφρόνηση για την αισθηματικότητα..»

- »..Ποτέ δεν συζητούσε τις γνώμες των καθηγητών. Δεν τον ενδιέφεραν και πολύ. Για τον ίδιο δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτός άλλος διαχωρισμός μεταξύ των καθηγητών, εκτός από εκείνον που διαχώριζε τους καλοπροαίρετους καθηγητές, που αγαπούσαν τον προβιβασμό των φοιτητών, και τους κακοπροαίρετους, που έκοβαν μόνο και μόνο για να παριστάνουν τους σοφούς και γιά ν’ ακούγονται..»

- »..Οι καθηγητές δεν εξυπηρετούν σε τίποτε άλλο, παρά μόνον στην μεθοδική αποβλάκωση τής σπουδάζουσας νεολαίας..»

- »..Οι καθηγητές δεν έχουν άλλον σκοπό, από το να εισπράξουν τον μισθό τους και μετά να βρουν κανένα πανδοχείο για να περάσουν το καλοκαίρι τους..»

- »..Πρέπει να γελά κανείς όταν τού λένε ότι η επιστήμη ναυαγεί. Βλακεία. Εκείνο, που ναυαγεί, είναι το ψέμα. Η επιστήμη προχωρά μπροστά, συμπαρασύροντας τα πάντα..»

- »..Έξω από την επικράτεια των μαθηματικών και των εμπειρικών επιστημών υπάρχει σήμερα ένα τεράστιο πεδίο όπου ακόμη δεν φτάνουν οι υποδείξεις τής επιστήμης..»

- »..Κάποια στιγμή πρέπει να πάψουμε να είμαστε παιδιά. Κάποια στιγμή πρέπει να δούμε τον περίγυρό μας με ηρεμία. Πόσους φόβους δεν έχει διώξει από πάνω μας η επιστημονική ανάλυση! Δεν υπάρχουν, πια, τέρατα μέσα στους κόλπους τής νύχτας. Κανείς, πια, δεν μας κατασκοπεύει. Με τις δυνάμεις μας γινόμαστε σιγά-σιγά κυρίαρχοι τού κόσμου..»

- »..Ο γιατρός, τον οποίον έπρεπε να αντικαταστήσει, ήταν ένας άνθρωπος πλούσιος, χήρος, αφιερωμένος στην Νομισματική. Λίγα ήξερε από Ιατρική και δεν ενδιαφερόταν για τίποτε άλλο, πέρα από την Ιστορία και τα ζητήματα των νομισμάτων..»

- »..Η αλληλουχία αιτιών και αποτελεσμάτων είναι η επιστήμη. Εάν δεν υπήρχε αυτή η αλληλουχία, τότε δεν θα υπήρχε καμία σταθερή βάση. Τα πάντα θα μπορούσαν να ήταν αλήθεια..»

- »..Η επιστήμη αξιολογεί τα δεδομένα τής παρατήρησης, συσχετίζει τις διάφορες επί μέρους επιστήμης, οι οποίες μοιάζουν με ιδέες που ανακαλύφθηκαν μέσα στον ωκεανό τού αγνώστου, σηκώνει γεφύρια για να συνδέσει την μία με την άλλη, ώστε στο σύνολό τους να έχουν μιά συγκεκριμένη ενότητα. Βέβαια, αυτά τα γεφύρια δεν μπορούν να είναι κάτι άλλο, πέρα από υποθέσεις, θεωρίες, προσεγγίσεις τής αλήθειας..»

- »..Η επιστήμη είναι η μόνη ισχυρή κατασκευή τής Ανθρωπότητας. Πάνω σ’ αυτή την επιστημονική μάζα τής αιτιοκρατίας, σταθεροποιημένης ήδη από τους Έλληνες, πόσα κύματα δεν έχουν σκάσει; Θρησκείες, ηθικές, ουτοπίες.
Υπάρχουν όλες αυτές οι μικρές απάτες τού πραγματισμού και των ιδεών-δυνάμεων, αλλά –παρά ταύτα– η μάζα παραμένει αμετακίνητη και η επιστήμη όχι μόνον συμπαρασύρει αυτά τα εμπόδια, αλλά και τα εκμεταλλεύεται για να βελτιωθεί..»

- »..Το υποδεκάμετρο, αυτό καθ’ αυτό, είναι ένα αυθαίρετο μέτρο. Οι τριακόσιες εξήντα μοίρες τού κύκλου είναι επίσης ένα αυθαίρετο μέτρο. Οι συσχετισμοί, όμως, που προκύπτουν από το υποδεκάμετρο ή από το μοιρογνωμόνιο, είναι ακριβείς..»

- »..Δεν υπάρχει μισαλλοδοξία στα μαθηματικά ή στις φυσικές επιστήμες. Ποιος, όμως, μπορεί να υπερηφανευτεί ότι υπερασπίζεται την αλήθεια στην πολιτική ή στην ηθική; Όποιος υπερηφανεύεται γι’ αυτό, είναι τόσο μισαλλόδοξος, όσο και όποιος υπερασπίζεται οποιοδήποτε άλλο πολιτικό ή θρησκευτικό σύστημα. Η επιστήμη δεν έχει καμία σχέση με αυτά. Δεν είναι ούτε χριστιανική ούτε άθεη ούτε επαναστατική ούτε αντιδραστική..» 

__________________________________________________________________________

Επιλογή και μετάφραση:Αθανάσιος Α. Τσακνάκης
Στην ιερή μνήμη τής φιλτάτης και φιλόξενης Κάρμεν Λαρρανιάγα



* Πίο Μπαρόχα υ Νέσσι (Pío Baroja y Nessi)  Θεωρείται ένας πολύ καλός παρατηρητής της ζωής και πίστευε ότι η δράση είναι το παν. Πικρός, απαισιόδοξος, χιουμορίστας, αντικληρικός και αντιδημοκράτης και οι περιγραφές των χαρακτήρων του είναι διεισδυτικότατες. 
Αποφεύγει το κήρυγμα και αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματά του.

Χαρακτήρας ασυμβίβαστος και επαναστατικός, άνδρας οξυδερκής και θαρραλέος, άνθρωπος ευφυής και τολμηρός,  με πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα, χρησιμοποίησε τον ήρεμο – αλλά επαρκώς στηλιτευτικό – λόγο του προσπαθώντας να αφυπνίσει τις λαϊκές μάζες και να τις υποκινήσει σε ενεργό δράση, ώστε με κάθε πρόσφορο μέσο να επιχειρήσουν  να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα εκείνης τής ταραγμένης εποχής. 

Ο Βάσκος στοχαστής και συγγραφέας  γεννήθηκε στον Άγιο Σεβαστιανό τής Χώρας των Βάσκων, στα 1872, και απεβίωσε στην Μαδρίτη, στα 1956, ενώ υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς μυθιστοριογράφους της «Γενιάς τού 1898» στην ιβηρική χερσόνησο. Σπούδασε ιατρική και άσκησε για δυο χρόνια το ιατρικό επάγγελμα. Ασχολήθηκε μετά με επιχειρήσεις και επιδόθηκε ύστερα στην δημοσιογραφία.

Γρήγορα αντιμετώπισε την ύπουλη αντίδραση τής  «άρχουσας τάξης»,  η οποία φρόντισε ώστε να εμποδιστεί η κυκλοφορία των βιβλίων του και να περιοριστεί η απήχηση τού συγγραφικού έργου του στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.



* οι στοχασμοί του Μπαρόχα στην outopia:

  . Η Δράση είναι το Παν

. Για τον Έρωτα και το... Γάμο

. Το Σύμπαν δεν έχει αρχή μέσα στο χρόνο

. Ο άνθρωπος όσο περισσότερο κατανοεί

. Πάνω στην επιστημονική μάζα της αιτιοκρατίας

. Όσο ανέρχεται ο άνθρωπος

. Για τη Γνώση και την Επίγνωση

. Για το Νόμο και το Δίκαιο

. Ισπανική Πραγματικότητα

  Ουτοπία