Κάφκα, Υπάρχει ένας Σκοπός, αλλά Κανένας Δρόμος.

...αυτό που Ονομάζουμε Δρόμο 

είναι Δισταγμός

      . Από ένα σημείο και μετά δεν υπάρχει πλέον επιστροφή. Αυτό είναι το σημείο που πρέπει να φτάσουμε.

      . Αν αποφεύγω τους άλλους δεν είναι για να ζήσω ειρηνικά, αλλά για να μπορέσω να πεθάνω ειρηνικά.

      . Κάθε επανάσταση εξατμίζεται και αφήνει ένα κατακάθι γραφειοκρατίας.

      . Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας.

      . Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ.

      . Με πολύ ισχυρό φως μπορεί κανείς να διαλύσει τον κόσμο.  Μπροστά σε αδύνατα μάτια αυτός γίνεται στερεός, μπροστά σε πιο αδύνατα αποχτά γροθιές...

ΟΙ ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ

Σκέψεις για την αμαρτία, τα βάσανα, 

την ελπίδα και την αληθινή οδό.

   Αυτή η μικρή συλλογή σκέψεων και μικρών κειμένων του Κάφκα, δεν είναι όπως συνήθως γίνεται μία συλλογή των καλύτερων και πιο εύστοχων φράσεων και διαπιστώσεων του που κατέγραψαν κάποιοι άλλοι, αλλά μια συλλογή του ίδιου του Κάφκα.*

   Ανατυπώθηκε μετά τον θάνατο του από τον Μαξ Μπρόντ ο οποίος  σχολιάζει:

   Αυτές οι «Παρατηρήσεις» σ' αυτή τη μορφή ήταν καθαρογραμμένες με μελάνη και αριθμημένες από τον ίδιο τον Κάφκα. 

   Ο χρόνος αυτής της σύνθεσης δεν μπορεί να καθοριστεί ακριβώς· οι πρώτοι αφορισμοί (μερικοί ελαφρώς παραλλαγμένοι) βρίσκονται στα γαλάζια τετράδια, στα οποία ο Κάφκα έγραψε τις σκέψεις του κατά το 1917 και 1918. 
   Αυτά τα τετράδια περιέχουν εκτός από την πρώτη μορφή των αφορισμών και πολλά άλλα κείμενα.   Άγχος, φόβος απέναντι στο άγνωστο, αδυναμία αντίστασης απέναντι στις κρατικές δυνάμεις και στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, προσωπικές αδυναμίες, δυσκολία στην ύπαρξη και την συνύπαρξη είναι τα βασικά συναισθήματα που βγαίνουν μέσα από τους αφορισμούς, και σε αυτό το έργο του μεγάλου Τσέχου συγγραφέα.


   1. Ο αληθινός δρόμος περνάει πάνω από ένα σκοινί, που δεν είναι τεντωμένο ψηλά, αλλά μόλις λίγο πάνω από το έδαφος. Φαίνεται ότι σκοπός του είναι να προκαλεί σκόνταμα, παρά να περπατιέται.

   2. Όλα τα ανθρώπινα σφάλματα είναι ανυπομονησία μιά πρόωρη διακοπή του Μεθοδικού, μιά φαινομενική περίφραξη του φαινομενικού πράγματος.

   3. Υπάρχουν δύο ανθρώπινες κύριες αμαρτίες, από τις οποίες προέρχονται όλες οι άλλες: ανυπομονησία και αμέλεια. Εξαιτίας της ανυπομονησίας διώχτηκαν από τον παράδεισο, εξαιτίας της αμέλειας δεν επιστρέφουν. 
   Ίσως όμως υπάρχει μόνο μιά κυρία αμαρτία: η ανυπομονησία. Εξαιτίας της ανυπομονησίας διώχτηκαν, εξαιτίας της ανυπομονησίας δεν επιστρέφουν.

   4. Υπάρχει ένας σκοπός, αλλά κανένας δρόμος. Αυτό που ονομάζουμε δρόμο είναι δισταγμός.

   5. Από ένα ορισμένο σημείο και μετά δεν υπάρχει καμιά επιστροφή πια. Αυτό το σημείο πρέπει να φταστεί.

   6. Η αποφασιστική στιγμή της ανθρώπινης ανάπτυξης είναι διαρκής. Γι αυτό τα επαναστατικά πνευματικά κινήματα, που απορρίπτουν κάθε προηγούμενο, έχουν δίκιο, γιατί δεν έχει γίνει τίποτε ακόμη.

   7. Ένα από τα δραστικότερα αποπλανητικά μέσα του κακού είναι η πρόσκληση σε αγώνα.

   8. Είναι όπως ο αγώνας με γυναίκες, που τελειώνει στο κρεβάτι.

   9. Ο Α. είναι πολύ επηρμένος, νομίζει ότι έχει προχωρήσει πολύ στο Καλό, αφού αυτός, προφανώς σαν ένα πάντα ελκυστικό αντικείμενο, αισθάνεται πώς είναι εκτεθειμένος σε όλο και πιο πολλούς πειρασμούς από εντελώς άγνωστες σ' αυτόν ακόμη κατευθύνσεις.

   10. Η σωστή εξήγηση όμως είναι ότι ένας μεγάλος διάβολος έχει εγκατασταθεί μέσα του και ο άπειρος αριθμός των μικρότερων έρχεται για να υπηρετήσει τον μεγάλο.

   11/12. Η διαφορά των απόψεων που μπορεί να έχει ένας π.χ. για ένα μήλο: η άποψη του μικρού παιδιού, που πρέπει να τεντώσει το λαιμό για να δει μετά βίας το μήλο πάνω στο τραπέζι, και η άποψη του οικοδεσπότη, που παίρνει το μήλο και το προσφέρει ελεύθερα στους συνδαιτημόνες.

   13. Ένα πρώτο σημάδι επερχόμενης γνώσης είναι η επιθυμία να πεθάνει κανείς. 
Αυτή η ζωή είναι η επιθυμία να πεθάνει κανείς. 
Αυτή η ζωή φαίνεται ανυπόφορη, μια άλλη άφταστη. Δεν ντρέπεται πια κανείς που θέλει να πεθάνει, παρακαλεί να μεταφερθεί από το παλιό κελλί, που το μισεί, σ' ένα άλλο, που θα μάθει να το μισεί. 
   Σ' αυτό συνεργεί ένα υπόλοιπο πίστης, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς θα περνάει κατά τύχη ο κύριος μέσα από τον διάδρομο, θα δει το φυλακισμένο και θα πει: "Αυτόν δεν πρέπει να τον ξαναφυλακίσετε.  Θα έρθει σε μένα."

   14. Αν περπατούσες σε ίσιωμα και είχες την καλή θέληση να βαδίσεις, έκανες όμως βήματα προς τα πίσω, τότε αυτό θα ήταν απελπιστικό.  
   Αφού όμως αναρριχιέσαι σε μιά τόσο απότομη πλαγιά, τόσο απότομη περίπου, ώστε να βλέπεις τον ίδιο τον εαυτό σου από κάτω, τα βήματα προς τα πίσω μπορεί να έχουν προκληθεί επίσης μόνο από τη φύση του εδάφους, και δεν πρέπει να απελπίζεσαι.

   15. Όπως ένας δρόμος το φθινόπωρο:  Δεν έχει ακόμη καλά-καλά σκουπιστεί, γεμίζει πάλι από τα ξερά φύλλα.

   16. Ένα κλουβί πήγε να ψάξει ένα πουλί.

   17. Στον τόπο αυτό δεν ήμουν ποτέ μέχρι τώρα:  Η αναπνοή γίνεται διαφορετικά, πιο εκτυφλωτικά λάμπει δίπλα από τον ήλιο ένα αστέρι.

   18. Αν ήταν δυνατό να χτίσουν τον πύργο της Βαβέλ χωρίς να ανέβουν πάνω, θα είχε επιτραπεί.

   19. Μην αφεθείς και πιστέψεις από το Κακό πώς θα μπορούσες να έχεις απ' αυτό μυστικά.

   20. Λεοπαρδάλεις μπαίνουν στο Ναό και πίνουν τα νάματα από τις στάμνες. Αυτό επαναλαμβάνεται συχνά. Τελικά μπορεί κανείς να λογαριάζει μ' αυτό από πριν, και γίνεται ένα μέρος από την τελετή.

   21. Το χέρι κρατάει την πέτρα όσο πιο σφιχτά μπορεί. Όσο πιο σφιχτά την κρατάει τόσο πιο μεγάλη είναι η επιθυμία του, να πάει όσο το δυνατόν μακρύτερα.  Αλλά και σ' αυτό το μάκρος οδηγεί ο δρόμος.

   22. Είσαι το πρόβλημα. Πέρα για πέρα κανένας μαθητής.

   23. Από τον πραγματικό αντίπαλο μπαίνει μέσα σου απεριόριστο θάρρος.

   24. Ευτυχία είναι να καταλάβεις ότι το έδαφος, πάνω στο οποίο πατάς, δεν μπορεί να είναι περισσότερο απ' όσο σκεπάζουν τα δυό πόδια.

   25. Πώς μπορεί να χαίρεται κανείς για τον κόσμο, εκτός από όταν καταφεύγει κανείς σ' αυτόν ;

   26. Καταφύγια υπάρχουν αμέτρητα, σωτηρία μόνο μία, αλλά πιθανότητες για σωτηρία πάλι τόσες πολλές όσο και καταφύγια.

   27.  Να κάνομε το Αρνητικό, μας είναι ακόμη ταγμένο. Το θετικό μας έχει ήδη δοθεί.

   28. Όταν κανείς δεχτεί μια φορά μέσα του το Κακό, δε ζητάει πια να τον πιστεύει κανείς.

   29. Οι υστεροβουλίες, με τις οποίες δέχεσαι μέσα σου το Κακό, δεν είναι ο δικές σου, αλλά αυτές του Κακού.

   30. Το καλό είναι κατά κάποιο τρόπο απελπιστικό.

   31. Δεν επιδιώκω την αυτοκυριαρχία. Αυτοκυριαρχία σημαίνει: να θέλω να δράσω σ' ένα τυχαίο σημείο των άπειρων ακτινοβολιών της πνευματικής μου ύπαρξης.
Αν όμως πρέπει να χαράξω γύρω μου τέτοιους κύκλους, τότε το κάνω καλύτερα άπραγος με τον απλό θαυμασμό του τεράστιου συμπλέγματος και παίρνω μόνο το δυνάμωμα, που δίνει e contrario αυτή η θέα, μαζί μου στο σπίτι.

   32. Τα κοράκια ισχυρίζονται, ένας μόνο κόρακας θα μπορούσε να καταστρέψει τον ουρανό.
Αυτό είναι αναμφισβήτητο, δεν αποδείχνει όμως τίποτε ενάντια στον ουρανό, γιατί ουρανοί σημαίνουν ακριβώς: αδυνατότητα κοράκων.

   33. Οι μάρτυρες δεν υποτιμούν το σώμα, το αφήνουν να υψωθεί στο σταυρό. Σ' αυτό είναι σύμφωνοι με τους αντιπάλους τους.

   34. Η κούραση του είναι αυτή του μονομάχου μετά τον αγώνα, η δουλειά του ήταν το άσπρισμα μιας γωνιάς σ' ένα υπαλληλικό γραφειό.

   35. Δεν υπάρχει κανένα Έχειν, μόνο ένα Είναι, μόνο ένα Είναι που ζητάει την τελευταία αναπνοή, το πνίξιμο.

   36. Πρώτα δεν καταλάβαινα, γιατί δεν έπαιρνα στην ερώτηση μου καμιά απάντηση, σήμερα δεν καταλαβαίνω, πως μπορούσα να πιστεύω ότι ήταν δυνατό να ρωτάω.
Αλλά στην πραγματικότητα δεν πίστευα καθόλου, ρωτούσα μόνο.

   37. Η απάντησή του στον ισχυρισμό ότι ίσως κατέχει, αλλά δεν υπάρχει, ήταν μόνο τρεμούλιασμα και καρδιοχτύπι.

   38. Ένας θαύμαζε πόσο εύκολα πήγαινε στο δρόμο της αιωνιότητας. Τον έτρεχε δηλαδή κατηφορικά.

   39α. Το Κακό δεν μπορεί κανείς να το πληρώνει με δόσεις - κι ας το δοκιμάζει αδιάκοπα. Θα ήταν πιθανό ότι ο Μέγας Αλέξανδρος, παρά τις πολεμικές επιτυχίες των νεανικών του χρόνων, παρά το θαυμάσιο στρατό, που είχε εκπαιδεύσει, παρά τις στραμένες σε αλλαγή του κόσμου δυνάμεις, που αυτός αισθανόταν μέσα του, θα σταματούσε στον Ελλήσποντο και δε θα τον περνούσε, και μάλιστα όχι από φόβο, όχι από αναποφασιστικότητα, όχι από αδυναμία της θέλησης, αλλά από γήινη βαρύτητα.

   39β. Ο δρόμος είναι ατελείωτος, εδώ δεν μπορεί κανείς ν' αφαιρέσει τίποτε, να προσθέσει τίποτε, και όμως ο καθένας κρατάει ακόμη τον παιδικό του πήχυ πάνω στο δρόμο. "Σίγουρα, και αυτόν τον πήχυ δρόμο πρέπει να τον περπατήσεις ακόμη, δε θα σου ξεχαστεί."

   40. Μόνο η δική μας έννοια του χρόνου μας κάνει να ονομάζομε έτσι τη Δευτέρα Παρουσία, στην πραγματικότητα αυτή είναι έκτακτο δικαστήριο.

   41. Η δυσαναλογία του κόσμου φαίνεται κατά παρήγορο τρόπο ότι είναι αριθμητική.

   42. Γέρνει το γεμάτο αηδία και μίσος κεφάλι στο στήθος.

   43. Τα κυνηγιάρικα σκυλιά παίζουν ακόμη στην αυλή, αλλά το θήραμα δεν τους ξεφεύγει, όσο πολύ κι αν τρέχει κιόλας μέσα στα δάση.

   44. Γελοία ζεύτηκες γι αυτόν τον κόσμο.

   45. Όσο πιο πολλά άλογα ζεύεις, τόσο πιο γρήγορα γίνεται  -όχι δηλαδή το ξερίζωμα της κολόνας από τα θεμέλια, πράγμα που είναι αδύνατο,  αλλά το κόψιμο των λουριών και έτσι το κενό χαρούμενο ταξίδι.

   46. Das Wort ''sein'' bedeutet im Deutschen beides: Dasein nd Ihmgehoren.
Η λέξη "είναι" στα Γερμανικά σημαίνει και τα δύο: Ύπαρξη και ανήκω σ' αυτή.

   47. Τους ετέθη η εκλογή να γίνουν βασιλιάδες ή αγγελιαφόροι των βασιλιάδων. Σαν τα παιδιά ήθελαν όλοι να είναι αγγελιαφόροι. Γι αυτό υπάρχουν τόσοι πολλοί αγγελιαφόροι, τρέχουν μέσα στον κόσμο και φωνάζουν ο ένας στον άλλο, αφού δεν υπάρχουν βασιλιάδες, τις αγελίες που έχουν γίνει ανόητες. Ευχαρίστως θα τερμάτιζαν την άθλια ζωή τους, αλλά δεν τολμούν εξαιτίας του υπηρεσιακού όρκου.

   48. Το να πιστεύεις στην πρόοδο δε σημαίνει πως πιστεύεις ότι έχει γίνει πρόοδος. Αυτό δε θα ήταν πίστη.

   49. Ο Α. είναι βιρτουόζος και μάρτυράς του είναι ο ουρανός.

   50. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς μια διαρκή εμπιστοσύνη σε κάτι ακατάστρεπτο μέσα του, αν και τόσο το ακατάστρεπτο όσο και η εμπιστοσυνη μπορεί να του μένουν διαρκώς κρυμένα.
Μια από τις εκφραστικές δυνατότητες αυτής της απόκρυψης είναι η πίστη σ' έναν προσωπικό θεό.

   51. Χρειάστηκε η μεσολάβηση του φιδιού ; το Κακό μπορεί να αποπλανήσει τον άνθρωπο, αλλά όχι να γίνει άνθρωπος.

   52. Στον αγώνα ανάμεσα σ' εσένα και στον κόσμο, υποστήριζε τον κόσμο.

   53. Δεν επιτρέπεται να εξαπατά κανείς κανέναν, ούτε και να αποσπά με απάτη τη νίκη από τον κόσμο.

   54α. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο εκτός από έναν πνευματικό κόσμο. αυτό που ονομάζομε υλικό κόσμο είναι το κακό στον πνευματικό, και αυτό που ονομάζομε κακό είναι μόνο μια αναγκαιότητα μιας στιγμής της αιώνιας μας εξέλιξης.

   54β. Με πολύ ισχυρό φως μπορεί κανείς να διαλύσει τον κόσμο.  Μπροστά σε αδύνατα μάτια αυτός γίνεται στερεός, μπροστά σε πιο αδύνατα αποχτά γροθιές, μπροστά σε ακόμη πιο αδύνατα γίνεται ντροπαλός και συντρίβει εκείνον που τολμά να το κοιτάζει.

   55. Ολα είναι απάτη: να αναζητάς το ελάχιστο όριο των πλανών, να μένεις στο συνηθισμένο, να αναζητάς το ανώτατο όριο.
   Στην πρώτη περίπτωση απατά κανείς το Καλό, με το να κάνει την απόχτησή του πολύ εύκολη, το Κακό, βάζοντάς του πολύ δυσμενείς όρους για αγώνα.
   Στη δεύτερη περίπτωση απατά κανείς το Καλό, με το να μην πασχίζει γι αυτό ούτε στη γήινη μορφή του. Στην τρίτη περίπτωση απατά κανείς το Καλό, με το να απομακρύνεται όσο το δυνατό πιο μακριά απ' αυτό, το Κακό, με το να ελπίζει κανείς να το κάνει αδύνατο με την ανώτατη αύξηση του.  
  Κατά συνέπεια προτιμότερη θα ήταν η δεύτερη περίπτωση, γιατί το Καλό το απατά κανείς για πάντα, ενώ το Κακό στην περίπτωση αυτή, τουλάχιστον φαινομενικά, όχι.

   56. Υπάρχουν ερωτήματα, τα οποία δε θα μπορούσαμε να τα ξεπεράσουμε, αν από τη φύση δεν ήμασταν απαλλαγμένοι απ' αυτά.

   57. Η γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλα έξω από τον υλικό κόσμο μόνο με υπαινιγμούς, αλλά ποτέ έστω μόνο κατά προσέγγιση συγκριτικά, γιατί αυτή, ανάλογα προς τον υλικό κόσμο, ασχολείται μόνο με την κατοχή και τις σχέσεις της.

   58. Ψεύδεται κανείς κατά το δυνατό λίγο, μόνο όταν κατά το δυνατό ψεύδεται λίγο, όχι όταν έχει κατά το δυνατό λίγη ευκαιρία γι αυτό.

   59. Ένα, από πατημασιές, όχι βαθιά σκαμένο σκαλοπάτι, ιδωμένο από τη δική του άποψη, είναι μόνο κάτι ανιαρά συναρμολογημένο ξύλινο.

   60. Όποιος απαρνιέται τον κόσμο πρέπει να αγαπάει όλους τους ανθρώπους, γιατί απαρνιέται τον κόσμο τους. Γι αυτό αρχίζει να διαισθάνεται την αληθινή ανθρώπινη φύση, που δεν μπορεί παρά να αγαπηθεί, με την προϋπόθεση ότι, της είναι κανείς ισάξιος.

   61. Όποιος μέσα στον κόσμο αγαπάει τον πλησίον του, δεν κάνει ούτε μεγαλύτερη ούτε μικρότερη αδικία από όποιον μέσα στον κόσμο αγαπάει τον ίδιο τον εαυτό του. Θα έμενε μόνο το ερώτημα, αν το πρώτο είναι δυνατό.

   62.Το γεγονός ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο από έναν πνευματικό κόσμο, μας παίρνει την ελπίδα και μας δίνει τη βεβαιότητα.

   63. Η τέχνη μας είναι θαμπωμένη από την αλήθεια:  Το φως πάνω στο δύσμορφο πρόσωπο είναι αλήθεια, τίποτε άλλο.

   64/65. Η απέλαση από τον παράδεισο είναι στο κύριο μέρος της αιώνια:  Η απέλαση από τον παράδεισο είναι λοιπόν οριστική, η ζωή στον κόσμο αναπόφευκτη, η αιωνιότητα της διαδικασίας όμως  -ή χρονικά εκφρασμένο: η αιώνια επανάληψη της διαδικασίας- κάνει παρ' όλα αυτά δυνατό ότι εμείς δε θα μπορούσαμε μόνο να μείνομε διαρκώς στον παράδεισο, αλλά ότι πραγματικά είμαστε διαρκώς εκεί, άσχετα αν εμείς εδώ το ξέρουμε ή όχι.

   66. Αυτός είναι ένας ελεύθερος και ασφαλισμένος πολίτης της γης, γιατί είναι δεμένος σε μια αλυσίδα που είναι αρκετά μακριά, ώστε να του επιτρέπει την είσοδο σ' όλους τους γήινους χώρους, και όμως μόνο τόσο μακριά, ώστε τίποτε να μη μπορεί να το τραβήξει πάνω από τα σύνορα της γης.
   Συγχρόνως όμως αυτός είναι επίσης ένας ελεύθερος και ασφαλισμένος πολίτης του ουρανού, γιατί είναι επίσης δεμένος από μια το ίδιο υπολογισμένη ουράνια αλυσίδα. 
   Αν θέλει να κατέβει στη γη τον στραγγαλίζει το περιλαίμιο του ουρανού, αν θέλει ν' ανέβει στον ουρανό, εκείνο της γης. Και όμως αυτός έχει όλες τις δυναντότητες και το αισθάνεται. Ναι, αρνείται μάλιστα να αποδώσει το όλο σ' ένα λάθος κατά το πρώτο δέσιμο.

   67. Τρέχει πίσω από τα γεγονότα σαν ένας πρωτάρης στο πατινάζ, ο οποίος εξάλλου ασκείται κάπου, όπου είναι απαγορευμένο.

   68. Τι είναι πιο ευχάριστο από την πίστη σ' έναν οικιακό θεό !

   69. Θεωρητικά υπάρχει μια τέλεια δυνατότητα ευτυχίας: Να πιστεύει κανείς στο ακατάστρεπτο μέσα του και να μην τείνει σ' αυτό.

   70/71. Το ακατάστρεπτο είναι ένα.  Ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος είναι αυτό και ταυτόχρονα είναι  σ' όλους κοινό, και απ' αυτό προέρχεται η ανήκουστη σύνδεση των ανθρώπων.

   72. Στον ίδιο άνθρωπο υπάρχουν γνώσεις, οι οποίες παρά την τέλεια διαφορά τους έχουν το ίδιο αντικείμενο, ώστε πρέπει να συμπερανθούν πάλι μόνο διαφορετικά υποκείμενα στον ίδιο άνθρωπο.

   73. Αυτός τρώει τα σκουπίδια από το ίδιο του το τραπέζι. 
Μ' αυτό χορταίνει βέβαια για μια στιγμή πιο πολύ απ' όλους τους άλλους, ξεχνάει όμως να τρώει πάνω από το τραπέζι.
Έτσι σταματάνε όμως μετά και τα σκουπίδια.

   74. Αν αυτό που καταστράφηκε στον παράδεισο ήταν καταστρέψιμο, τότε δεν ήταν ουσιαστικό.
Αν όμως ήταν ακατάστρεπτο, τότε ζούμε σε μια λαθεμένη πίστη.

   75. Εξέταζε τον εαυτό σου με μέτρο την ανθρωπότητα. Τον αμφίβολο τον κάνει να αμφιβάλλει, τον πιστό να πιστεύει.

   76α. Αυτό το αίσθημα: "εδώ δε ρίχνω άγκυρα" -κι αμέσως να αισθάνεσαι γύρω σου την κυματιστή, φέρουσα πλημμυρίδα !

   76β. Μια μεταβολή. Καιροφυλακτά, φοβισμένα, ελπίζοντας τριγυρίζει η απάντηση την ερώτηση, ψάχνει απελπισμένα στο απρόσιτο πρόσωπό της, την ακολουθεί στους πιο άσκοπους, δηλαδή στους δρόμους που οδηγούν όσο το δυνατό μακρύτερα από την απάντηση.

   77. Η συναναστροφή με ανθρώπους παραπλανά σε αυτοπαρατήρηση.

   78. Το πνεύμα γίνεται τότε ελεύθερο, όταν σταματά να είναι στήριγμα.

   79. Η αισθησιακή αγάπη εξαπατά την ουράνια. Μόνη της δε θα μπορούσε, αλλά αφού αυτή έχει μέσα της ασυνείδητα το στοιχείο της ουράνιας αγάπης, μπορεί.

   80. Η αλήθεια είναι αχώριστη, δεν μπορεί δηλαδή να αναγνωριστεί μόνη της. Όποιος θέλει να την αναγνωρίσει, πρέπει να είναι ψέμα.

   81. Κανένας δεν μπορεί να ζητήσει αυτό που σε τελευταία ανάλυση τον βλάπτει.  Αν στην περίπτωση του ξεχωριστού ανθρώπου υπάρχει αυτή η εντύπωση -κι αυτή η εντύπωση υπάρχει ίσως πάντα-,  αυτό εξηγείται με το ότι κάποιος μέσα στον άνθρωπο ζητάει κάτι, που αυτόν τον κάποιον τον ωφελεί, αλλά έναν δεύτερο κάποιο, που μισοπροσκαλείται για την εκτίμηση της περίπτωσης, τον βλάπτει πολύ.   
   Αν ο άνθρωπος είχε αμέσως από την αρχή, όχι από την εκτίμηση και μετά, πάρει το μέρος του δεύτερου κάποιου, ο πρώτος κάποιος θα είχε σβήσει και μ' αυτόν η απαίτηση.

   82. Γιατί παραπονιόμαστε για το προπατορικό αμάρτημα ;   Δε διωχτήκαμε εξαιτίας του από τον παράδεισο, αλλά εξαιτίας του δένδρου της ζωής, για να μην τρώμε απ' αυτό.

   83. Δεν είμαστε μόνο γι αυτό αμαρτωλοί, επειδή φάγαμε από το δένδρο της γνώσης, αλλά και επειδή δε φάγαμε ακόμη από το δένδρο της ζωής.  Αμαρτωλή είναι η θέση στην οποία βρισκόμαστε ανεξάρτητα από την ενοχή.

   84. Δημιουργηθήκαμε για να ζούμε στον παράδεισο, ο παράδεισος ήταν ορισμένος να μας υπηρετεί. Ο προορισμός μας άλλαξε. Ότι αυτό θα είχε γίνει επίσης με τον ορισμό του παράδεισου, δε λέγεται.

   85. Το Κακό είναι μια ακτινοβολία της ανθρώπινης συνείδησης σε ορισμένες μεταβατικές θέσεις.
   Η όψη δεν είναι πραγματικά ο υλικός κόσμος, αλλά το Κακό του, το οποίο αποτελεί εξάλλου για τα μάτια μας τον υλικό κόσμο.

   86. Μετά από το προπατορικό αμάρτημα έχομε ουσιαστικά την ίδια ικανότητα στη γνώση του Καλού και του Κακού.  Παρ' όλα αυτά αναζητάμε ακριβώς εδώ τα ιδιαίτερα προτερήματα μας. Αλλά μόνο πέρα απ' αυτή τη γνώση αρχίζουν οι αληθινές διαφορές.   
   Η αντίθετη εντύπωση προκαλείται απ' αυτό:  Κανείς δεν μπορεί να πασχίζει να αρκεστεί μόνο με τη γνώση, αλλά πρέπει να πασχίζει να δρα σύμφωνα μ' αυτή.
   Γι αυτό όμως δεν του έχει δοθεί η δύναμη, και γι αυτό το λόγο πρέπει να καταστρέφεται, ακόμη και με τον κίνδυνο να μην πάρει ακόμη κι απ' αυτό την απαραίτητη δύναμη, αλλά δεν του απομένει τίποτε άλλο εκτός απ' αυτή την τελευταία δοκιμή. 
   (Αυτό είναι και το νόημα της απειλής με θάνατο κατά την απαγόρευση του φαγητού από το δένδρο της γνώσης. Ίσως αυτό να είναι επίσης το αρχικό νόημα του φυσικού θανάτου).    
   Αυτή τη δοκιμή τη φοβάται να ακυρώσει τη γνώση του Καλού και του Κακού  (ο χαρακτηρισμός "προπατορικό αμάρτημα" προέρχεται απ' αυτό το φόβο).
   Αλλά αυτό που έχει γίνει δεν μπορεί να ακυρωθεί, παρά μόνο να θολωθεί.  Για το σκοπό αυτό δημιουργούνται οι αιτιολογήσεις.   
   Ολόκληρος ο κόσμος είναι γεμάτος απ' αυτές, ναι, ολόκληρος ο ορατός κόσμος δεν είναι ίσως τίποτε άλλο από μια αιτιολόγηση του ανθρώπου που θέλει να ησυχάσει για τη διάρκεια μιας στιγμής. Μια δοκιμή, να νοθέψει το γεγονός της γνώσης, να κάνει τη γνώση σκοπό.

   87. Μια πίστη σα μια λαιμητόμος, τόσο βαριά, τόσο ελαφριά.

   88. Ο θάνατος είναι μπροστά μας, όπως περίπου στην αίθουσα του σχολείου ένας πίνακας της μάχης του Αλέξανδρου. Εξαρτάται από τις πράξεις μας ακόμη σ' αυτή τη ζωή να σκοτεινιάσομε τον πίνακα ή να τον σβήσομε.

   89. Ένας άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση, και μάλιστα τριών είδών:
   Πρώτον ήταν ελεύθερος, όταν θέλησε αυτή τη ζωή. Τώρα δεν μπορεί πια βέβαια να το ακυρώσει, γιατί δεν είναι πια αυτός που ήθελε τότε, κι ας έχει φτάσει μέχρι το σημείο να εκτελεί την τότε του βούληση με το να ζει.
   Δεύτερον είναι ελεύθερος με το να μπορεί να εκλέγει τον τρόπο και το δρόμο αυτής της ζωής.
   Τρίτον είναι ελεύθερος με το ότι αυτός, σαν αυτός που θα γίνει πάλι μια φορά, έχει τη θέληση να βαδίσει στη ζωή κάτω από κάθε συνθήκη και μ' αυτό τον τρόπο να φτάσει στον εαυτό του, και μάλιστα πάνω σ' έναν βέβαια εκλέξιμο, αλλά τόσο λαβυρινθώδη δρόμο, ώστε αυτός δεν αφήνει άγγιχτη καμιά γωνίτσα αυτή της ζωής.
   Αυτά είναι τα τρία είδη της ελεύθερης βούλησης, είναι όμως επίσης, επειδή είναι ταυτόχρονα, και ενός είδους και στην πραγματικότητα είναι τόσο πολύ ενός είδους, ώστε δεν έχει καμιά θέση για μια βούληση, ούτε για μια ελεύθερη ούτε για μια μη ελεύθερη.

   90. Δύο δυνατότητες: να κάνεις τον ατελείωτα μικρό ή να είσαι:    Το δεύτερο είναι τελειοποίηση, δηλαδή απραξία, το πρώτο είναι αρχή, δηλαδή πράξη.

   91. Για την αποφυγή ενός λεκτικού σφάλματος:    Ότι πρέπει να καταστραφεί με την πράξη, πρέπει πριν να κρατιόταν γερά. Ότι θρυμματίζεται, θρυμματίζεται, δεν μπορεί όμως να καταστραφεί.

   92. Η πρώτη λατρεία ειδώλων ήταν σίγουρα φόβος απέναντι στα πράγματα, αλλά σε συνάρτηση μ' αυτό φόβος απέναντι στην αναγκαιότητα των πραγμάτων και σε συνάρτηση μ' αυτό φόβος απέναντι στην ευθύνη για τα πράγματα. Τόσο τεράστια φαινόταν αυτή η ευθύνη, ώστε δεν τολμούσε κανείς να τη φορτώσει ούτε σ' έναν εξωανθρώπινο, γιατί ακόμη και με τη μεσολάβηση ενός πλάσματος η ανθρώπινη ευθύνη δε θα είχε αλαφρώσει αρκετά, η συναστροφή μ' ένα μόνο πλάσμα θα ήταν ακόμη πολύ κηλιδωμένη από ευθύνη για τον εαυτό του, κι αποπάνω έδωσε σ' αυτά τα πράγματα και μια σχετική ευθύνη για τον άνθρωπο.

   93. Για τελευταία φορά ψυχολογία !

   94. Δυο καθήκοντα της αρχής της ζωής:    Να περιορίζεις όλο και πιο πολύ τον κύκλο σου και να εξετάζεις ολοένα, μήπως δε βρίσκεσαι κρυμμένος κάπου έξω από τον κύκλο σου.

   95. Το κακό είναι μερικές φορές στο χέρι σαν ένα εργαλείο, αναγνωρισμένο ή μη αναγνωρισμένο αφήνεται, όταν κανείς έχει τη θέληση, νά τοποθετείται στην πάντα.

   96. Οι χαρές αυτή της ζωής δεν είναι δικές της, αλλά ο φόβος μας απέναντι στο ανέβασμα σε μια ανώτερη ζωή. Τα βάσανα αυτής της ζωής δεν είναι τα δικά της, αλλά ο αυτοβασανισμός μας εξαιτίας εκείνου του φόβου.

   97. Μόνο εδώ είναι ο πόνος πόνος. Όχι γιατί τάχα αυτοί, που υποφέρουν εδώ, πρόκειται να εξυψωθούν κάπου αλλού εξαιτίας αυτού του πόνου, αλλά γιατί αυτό που ονομάζεται σ' αυτόν τον κόσμο πόνος,  σ' έναν άλλο κόσμο, απαράλλαχτο και μόνο απελευθερωμένο από την αντίθεση του, είναι μακαριότητα.

   98. Η παράσταση για το ατελείωτο πλάτος και την πλησμονή του κόσμου είναι το αποτέλεσμα του μέχρι τα άκρα φτασμένου μίγματος από κοπιαστική δημιουργία και ελεύθερο αυτοσυλλογισμό.

   99. Πόσο πιο καταπιεστική από την αλύπητη πεποίθηση για την τωρινή  μας αμαρτωλή κατάσταση είναι ακόμη και η πιο αδύνατη πεποίθηση για την περασμένη, αιώνια δικαιολογία της ανθρώπινης ζωής μας. Μόνο η δύναμη για το βάσταγμα αυτής της δεύτερης πεποίθησης, που στην καθαρότητα της περικλείνει ολόκληρη την πρώτη, είναι το μέτρο της πίστης.

   100. Μερικοί υποθέτουν ότι δίπλα στη μεγάλη αρχκή 
απάτη σκηνοθετείται σε κάθε περίπτωση ειδικά γι αυτή 
μια μικρή ιδαίτερη απάτη, ώστε όταν πάνω στη σκηνή παρασταίνεται ένα ερωτικό παιχνίδι, η ηθοποιός εκτός από το ψεύτικο χαμόγελο για τν εραστή της έχει ακόμη κι ένα ιδαίτερο επίβουλο χαμόγελο για τον εντελώς ορισμένο θεατή στην τελευταία γαλαρία.
Αυτό θα πει πως κάτι πηγαίνει πολύ μακριά.

   101. Μπορεί να υπάρχει μια γνώση για το διαβολικό, αλλά καμιά πίστη σ' αυτό, γιατί περισσότερο διαβολικό απ' ότι είναι εδώ, δεν υπάρχει.

   102. Η αμαρτία έρχεται πάντα ανοιχτά και είναι αμέσως μ τις αισθήσεις χειροπιαστή. Μπαίνει στις ρίζες τους και δεν πρέπει να ξεριζώνεται.

   103. Όλα τα βάσανα γύρω μας πρέπει να τα υποφέρομαι κι εμείς.  Εμείς όλοι έχομε όχι ένα σώμα, αλλά μια ανάπτυξη, και αυτή μας οδηγεί μέσα απ' όλους τους πόνους, ή σ' αυτή ή την άλλη μορφή.
   Έτσι όπως το παιδί αναπτύσσεται μέσα απ' όλα τα στάδια της ζωής μέχρι τα γερατειά και το θάνατο (και κάθε στάδιο με βάση το προηγούμενο φαίνεται στην επιθυμία ή στο φόβο άφθαστο) το ίδιο αναπτυσσόμαστε κι εμείς (όχι λιγότερο στενά συνδεμένοι με την ανθρωπότητα απ' ότι με μας τους ίδιους) μέσα απ' όλα τα βάσανα αυτού του κόσμου.
   Για δικαιοσύνη δεν υπάρχει σ' αυτή τη συνάντηση καμιά θέση, αλλά επίσης ούτε και για φόβο απέναντι στον πόνο ή για την ερμηνεία του βάσανου σαν κέρδους.

   104. Μπορείς να αποτραβηχτείς από τα βάσανα του κόσμου, σ' αυτό είσαι ελεύθερος και ανταποκρίνεται στη φύση σου, αλλά ίσως αυτό ακριβώς το αποτράβηγμα είναι το μοναδικό βάσανο, που θα μπορούσες να αποφύγεις.

   105. Το αποπλανητικό μέσο αυτού του κόσμου καθώς και το σημάδι της εγγύησης για το ότι αυτός ο κόσμος είναι μόνο μεταβατικός, είναι το ίδιο.
Δικαιολογημένα, γιατί μόνο έτσι μπορεί αυτός ο κόσμος να μας αποπλανήσει, κι αυτό ανταποκρίνεται στην αλήθεια.
Το χειρότερο όμως είναι ότι εμείς μετά από επιτυχημένη αποπλάνηση ξεχνάμε την εγγύηση και μ' αυτό στην πραγματικότητα το Καλό μέσα μας σε Κακό.

   106α. Η ταπεινοφροσύνη δίνει στον καθένα, ακόμη και στον μοναχικό απελπισμένο, την ισχυρότερη σχέση προς τον συνάνθρωπο, και μάλιστα αμέσως, αυτό όμως όταν η ταπεινοφροσύνη είναι ολοκληρωτική και διαρκής.
Αυτή μπορεί να το κάνει αυτό, γιατί είναι η αληθινή γλώσσα της προσευχής, ταυτόχρονα λατρεία και στενότατος σύνδεσμος.
Η σχέση προς τον συνάνθρωπο είναι η σχέση της προσευχής, η σχέση προς τον εαυτό σου, η σχέση της προσπάθειας. Από την προσευχή παίρνεται η δύναμη για την προσπάθεια.

   106β. Μπορείς λοιπόν να γνωρίζεις τίποτε άλλο εκτός από απάτη ;  Αν κάποτε καταστραφεί η απάτη, δεν επιτρέπεται 
να κοιτάζεις, διαφορετικά θα γίνεις στήλη άλατος.

   107. Όλοι είναι απέναντι στον Α. πολύ ευγενικοί, περίπου έτσι όπως προσπαθεί κανείς να προφυλάξει ένα εξαιρετικό μπιλλιάρδο ακόμη κι από καλούς παίχτες, μέχρι να έρθει ο μεγάλος παίχτης, εξετάζει προσεχτικά τηντσόχα, δεν ανέχεται κανένα πρόωρο λάθος, μετά όμως, ότν αρχίζει να παίζει ο ίδιος, ξεθυμαίνει κατά τον πιο αδιάκριτο τρόπο.

   108. "Μετά όμως γύρισε πάλι στην εργασία του, έτσι σα να μην είχε συμβεί τίποτε." Αυτό είναι μια παρατήρηση, που μας είναι γνωστή από μια ασαφή πληθώρα παλαιών ιστοριών, αν και αυτή δεν περιέχεται ίσως σε καμία.

   109. "Ότι μας λείπει η πίστη, δεν μπορεί να το πει κανείς. Ακόμη και το απλούσταστο γεγονός της ζωής μας δεν μπορεί να εξαντληθεί καθόλου στην αξία της πίστης του." "Εδώ θα ήταν μια αξία πίστης ; Όμως δεν μπορεί κανείς να μη ζει." "Ακριβώς σ' αυτό το "όμως δεν μπορεί" κρύβεται η τρελή δύναμη της πίστης. Σ' αυτή την άρνηση αυτή παίρνει μορφή."

   Δεν είναι ανάγκη να βγείς από το σπίτι.   
   Μείνε στο τραπέζι σου και αφουγκράσου.
   Ή μην αφουγκράζεσαι, περίμενε μόνο.  
   Ή μην περιμένεις, κάθισε εντελώς ήσυχος 
   και μόνος.   
   Ο κόσμος θα σου προσφερθεί για αποκάλυψη, 
   δεν μπορεί να κάνει αλλιώς,  εκστατικός θα  
   κουλουριστεί μπροστά σου. 


* Ο Φραντς Κάφκα (3 Ιουλίου 1883 - 3 Ιουνίου 1924) ήταν ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Εβραϊκής καταγωγής, έζησε στην σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στη γερμανική γλώσσα.


Utopia