Τον Άλεν ή τον αγαπάς ή τον μισείς. Ένας διδάκτορας Ψυχολογίας και ψυχοθεραπευτικής αναλυτικής κατεύθυνσης, πιστεύει ότι ο Γούντι μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου…
Ο Ερίκ Βαρτζμπέντ θεωρεί ότι με τις ταινίες του Άλεν γελάμε και σκεφτόμαστε, ξεκαρδιζόμαστε και στοχαζόμαστε. Στην περίπτωση, βέβαια, που εκτιμούμε τον ηθοποιό, συγγραφέα και σκηνοθέτη.
''Προφανώς, υπάρχουν πάρα πολλοί εκεί έξω που δεν τον εκτιμούν καθόλου. Για την ακρίβεια, ξερνάνε πάνω στις ταινίες του, στα ευφυολογήματα, στους αφορισμούς του και δεν βρίσκουν καθόλου έξυπνες -όσο και χρήσιμες- τις ατάκες του.
Προσωπικά, ανήκω στους υπερασπιστές του καλλιτεχνικού του έργου, ενώ λατρεύω όσα έχει πει''.
Προσωπικά, ανήκω στους υπερασπιστές του καλλιτεχνικού του έργου, ενώ λατρεύω όσα έχει πει''.
Ο γάλλος διδάκτορας ψυχολογίας και ψυχοθεραπευτής, έγραψε το βιβλίο «Πώς ο Γούντι Άλεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Λανσάροντας τα έργα του κορυφαίου αμερικανού ως μαθήματα ευ ζην, ο συγγραφέας παρουσιάζει ένα βιβλίο - οδηγό, όπου, στις 117 σελίδες του, ανθολογούνται ευεργετικοί αφορισμοί, σοφιστικέ αποφθέγματα και χιουμοριστικές ατάκες από τα γνωστά έργα του.
Oι ταινίες του Άλεν ακονίζουν τη σκέψη
«Εκτός από την απόλαυση της όρασης και την ένταση του συναισθήματος, οι ταινίες του ακονίζουν τη σκέψη. Ευχαρίστως τους προσδίδω τις αρετές που αποδίδουν οι δημιουργοί στα μεγάλα μυθιστορήματα: Μια πλήρης τροφή, με βιταμίνες και ιχνοστοιχεία», τονίζει ο συγγραφέας.
- Πώς καταστρέφεις την ερωτική σου ζωή,
- πώς να αδιαφορείς για την πολιτική,
- πώς χαραμίζεις τη ζωή σου με τη θρησκεία,
- πώς χρησιμοποιείς με τρόπο διασκεδαστικό την πνευματικότητα,
- πώς αντέχεις τις εφορμήσεις του τυχαίου,
- πώς να μη γίνεις αυτό που είσαι,
- πώς πρέπει να μιλάς για να μη σε καταλαβαίνουν,
- πώς να ξεφύγεις από την πραγματικότητα,
- πώς να ευημερήσεις χάρη στο έγκλημα,
- πώς να τελειώσεις μια και καλή με τις πραγματείες περί ευτυχίας.
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης σε συνεντεύξεις του επανέρχεται επανειλημμένως στη σύγκρουση που φέρνει αντιμέτωπη την κωμωδία με τη δική του θεώρηση περί αισθητικής: λυπάται που η ομορφιά είναι επιζήμια για τα γκαγκ, που η τελειότητα της μορφής εξουδετερώνει το γέλιο.
Από την άποψη αυτή, βρίσκεται στον αντίποδα ενός κινηματογράφου που μας επιτίθεται, που «στραπατσάρει τα νεύρα μας», που στοχεύει στη διέγερση και στον συγκλονισμό. Αναζητεί μια διακριτική απόλαυση, μιλάει για την οπτική «άνεση» του θεατή, αγαπάει τις ισορροπημένες και αισθησιακές εικόνες, ασπάζεται αναμφίβολα τον ορισμό της ζωγραφικής από τον Πουσέν ως την «έκφραση σχημάτων και χρωμάτων πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια, μια έκφραση που προσφέρει την απόλαυση».
Πέρα από τα αστεία...
Στον βιογράφο του εκμυστηρεύεται ότι η διασημότητά του αλλοίωσε πλήρως τη σχέση του με τον πλησίον. Για τον λόγο αυτό έβρισκε σωτήριο να μπορεί να μιλάει πολλές φορές την εβδομάδα σε κάποιον απόμακρο και ουδέτερο.
Η ηρεμία και η κανονικότητα των συνεδριών, η αντικειμενικότητα του αναλυτή τον προστάτευαν από τους δαίμονές του και την τρέλα του χώρου στον οποίο ζούσε.
Σε μια συζήτηση γύρω από τα οφέλη της θεραπείας του σχολίασε: «Νομίζω ότι η ανάλυση έχει την τάση να ελευθερώνει τα ταλέντα που κρύβουμε μέσα μας. Έτσι, και η απόδοσή μας μπορεί να είναι καλύτερη γιατί δεν κατατρυχόμαστε πια από αυτοκτονικές τάσεις».
Ο Άλεν φαίνεται να πιστεύει ότι η θεραπεία προσφέρει μια εξαϋλωτική διέξοδο στις καθηλωτικές συγκρούσεις, «ελευθερώνει το ταλέντο». Αντί να απονεκρώνονται μες στο υποκείμενο, οι θανατηφόρες δυνάμεις μπορούν να μεταμορφωθούν: προσδίδουν δυναμισμό στο άτομο αντί να τροφοδοτούν αυτοκτονικές τάσεις, την αποτυχία, «τη ροπή προς τις τσουκνίδες» (Τανιζάκι).
Το τι κάνει στην προσωπική του ζωή ουδόλως με αφορά, προτιμώ να εστιάζω στο ότι ανήκει στο «κόμμα των σκεπτικιστών»: Απογοητευμένος πεσιμιστής, τάσσεται υπέρ της αμφιβολίας για οτιδήποτε έχει σερβιριστεί ως δεδομένο, την ίδια στιγμή που οι ανησυχίες του -τις περισσότερες φορές- δεν είναι πολιτικές, αλλά φιλοσοφικές.
Λανσάροντας τα έργα του κορυφαίου αμερικανού ως μαθήματα ευ ζην, ο συγγραφέας παρουσιάζει ένα βιβλίο - οδηγό, όπου, στις 117 σελίδες του, ανθολογούνται ευεργετικοί αφορισμοί, σοφιστικέ αποφθέγματα και χιουμοριστικές ατάκες από τα γνωστά έργα του.
«Εκτός από την απόλαυση της όρασης και την ένταση του συναισθήματος, οι ταινίες του ακονίζουν τη σκέψη. Ευχαρίστως τους προσδίδω τις αρετές που αποδίδουν οι δημιουργοί στα μεγάλα μυθιστορήματα: Μια πλήρης τροφή, με βιταμίνες και ιχνοστοιχεία», τονίζει ο συγγραφέας.
Οι ανατρεπτικοί τίτλοι των ενοτήτων
αντιστοιχούν στις ενδείξεις των φαρμάκων:
- πώς να αδιαφορείς για την πολιτική,
- πώς χαραμίζεις τη ζωή σου με τη θρησκεία,
- πώς χρησιμοποιείς με τρόπο διασκεδαστικό την πνευματικότητα,
- πώς αντέχεις τις εφορμήσεις του τυχαίου,
- πώς να μη γίνεις αυτό που είσαι,
- πώς πρέπει να μιλάς για να μη σε καταλαβαίνουν,
- πώς να ξεφύγεις από την πραγματικότητα,
- πώς να ευημερήσεις χάρη στο έγκλημα,
- πώς να τελειώσεις μια και καλή με τις πραγματείες περί ευτυχίας.
40 ταινίες με υπογραφή Γούντι Άλλεν
Οι κύριες πηγές έμπνευσής του ήταν κάποιες ιταλικές και σουηδικές ταινίες, ταινίες υποτιτλισμένες. έργα που έπρεπε να διαβάζει και συνάμα να βλέπει. Τον έχει, λοιπόν, σημαδέψει ένας κινηματογράφος που τον έβαζε στη θέση τόσο του αναγνώστη όσο και του θεατή.
Oι περισσότερες ταινίες του Άλεν είναι οπτικά άρτιες. Προτιμούν εμφανώς τα ανάκατα κόκκινα και κίτρινα, χρώματα ζεστά, φθινοπωρινά, που δημιουργούν ένα κλίμα ευχάριστα νοσταλγικό.
Στις σκηνές κυριαρχεί συχνά ένα φως θωπευτικό, κεχριμπαρένιο. Το καδράρισμα είναι μεγάλης ακριβείας, το μοντάζ ρέει, εξαιρουμένων, ασφαλώς, ορισμένων ταινιών, όπως για παράδειγμα τα Παντρεμένα Ζευγάρια, που ο Άλεν τις θέλησε νευρωτικές και χαοτικές. Όταν τον ρώτησαν σχετικά απάντησε ότι έχει επηρεαστεί από τον Ματίς, και παραθέτει τον ζωγράφο: ένας πίνακας πρέπει να είναι για τα μάτια «τόσο χαλαρωτικός όσο μια αναπαυτική πολυθρόνα για το σώμα».
Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι στις ταινίες του «θεραπευτή» Άλεν οι εικόνες είναι πολύ σεμνές. Το σεξ και ο θάνατος θίγονται με υπαινιγμούς και περιστροφές. Σε περισσότερες από σαράντα ταινίες ο Άλεν έχει δείξει μόνο μία σεξουαλική σκηνή και κανέναν φόνο.
Εντούτοις, δεν πρόκειται για χλιαρότητα, γιατί αυτή η αιδώς συνδυάζεται με τολμηρότητες της μορφής. Ούτε σπέρμα ούτε αίμα, αλλά ένας καινοτόμος τρόπος κινηματογράφησης, και μάλιστα παραβατικός.
- Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα ασύνδετα πλάνα στο μοντάζ του γκρο πλαν της Ντόρι (Σαρλότ Ράμπλινγκ) στις ''Ζωντανές Αναμνήσεις'', μια μέθοδος που καθιστά απτή την ψύχωση και τις ρωγμές της στο αίσθημα του αδιάλειπτου χαρακτήρα της ύπαρξης.
- Για την ηχητική μπάντα του Match Point ο Άλεν χρησιμοποιεί μια παλαιά, μη αποκατεστημένη εγγραφή, μια μουσική με παράσιτα που δημιουργεί ένα παράξενο κλίμα, ένα κλίμα που βρίσκεται πέρα απότον χρόνο.
- Στο Διαλύοντας τον Χάρι σκιαγραφεί το άγχος του ήρωα θαμπώνοντας την εικόνα του, κάνοντάς την αβέβαιη και θολή.
- Στον Νευρικό Εραστή διαχωρίζει αυτό που φαίνεται από αυτό που ειπώνεται με διαλόγους εκτός πεδίου, με σκηνές όπου ο θεατής ακούει τους ήρωες χωρίς να τους βλέπει.
Ή άλλοτε χωρίζει την οθόνη στη μέση για να σκιαγραφήσει δύο όψεις της ίδιας πραγματικότητας. χρησιμοποιεί υπότιτλους για να αποκαλύψει την ενδόμυχη σκέψη των χαρακτήρων κ.λπ.
Σε μία εξομολόγησή του στην Άννι, της εξηγεί ότι «αναλύεται δεκαπέντε χρόνια...» και προσθέτει: «Αν του χρόνου δεν δω καλυτέρευση, το πήρα απόφαση, θα πάω στη Λούρδη».
- Στον Υπναρά, μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, ξυπνάει ύστερα από χειμερία νάρκη δύο αιώνων. Πάντα κατατρυχόμενος από τις ίδιες δυσκολίες με τις γυναίκες, στενάζει:
«Έχω να δω τον ψυχαναλυτή μου διακόσια χρόνια. Αν πήγαινα όλο αυτό τον καιρό, θα είχα σχεδόν γιατρευτεί».
Σε πολλές ταινίες - συνεχίζει ο συγγραφέας - μια φωνή off ενεργεί ως ο μίτος της Αριάδνης, εξασφαλίζοντας τη συνοχή των σεκάνς, που εκτυλίσσονται χωρίς αρχή και τέλος, αλλά με αλληλουχίες ιδεών. Οι κύριες πηγές έμπνευσής του ήταν κάποιες ιταλικές και σουηδικές ταινίες, ταινίες υποτιτλισμένες. έργα που έπρεπε να διαβάζει και συνάμα να βλέπει. Τον έχει, λοιπόν, σημαδέψει ένας κινηματογράφος που τον έβαζε στη θέση τόσο του αναγνώστη όσο και του θεατή.
Oι περισσότερες ταινίες του Άλεν είναι οπτικά άρτιες. Προτιμούν εμφανώς τα ανάκατα κόκκινα και κίτρινα, χρώματα ζεστά, φθινοπωρινά, που δημιουργούν ένα κλίμα ευχάριστα νοσταλγικό.
Στις σκηνές κυριαρχεί συχνά ένα φως θωπευτικό, κεχριμπαρένιο. Το καδράρισμα είναι μεγάλης ακριβείας, το μοντάζ ρέει, εξαιρουμένων, ασφαλώς, ορισμένων ταινιών, όπως για παράδειγμα τα Παντρεμένα Ζευγάρια, που ο Άλεν τις θέλησε νευρωτικές και χαοτικές. Όταν τον ρώτησαν σχετικά απάντησε ότι έχει επηρεαστεί από τον Ματίς, και παραθέτει τον ζωγράφο: ένας πίνακας πρέπει να είναι για τα μάτια «τόσο χαλαρωτικός όσο μια αναπαυτική πολυθρόνα για το σώμα».
Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι στις ταινίες του «θεραπευτή» Άλεν οι εικόνες είναι πολύ σεμνές. Το σεξ και ο θάνατος θίγονται με υπαινιγμούς και περιστροφές. Σε περισσότερες από σαράντα ταινίες ο Άλεν έχει δείξει μόνο μία σεξουαλική σκηνή και κανέναν φόνο.
Εντούτοις, δεν πρόκειται για χλιαρότητα, γιατί αυτή η αιδώς συνδυάζεται με τολμηρότητες της μορφής. Ούτε σπέρμα ούτε αίμα, αλλά ένας καινοτόμος τρόπος κινηματογράφησης, και μάλιστα παραβατικός.
- Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα ασύνδετα πλάνα στο μοντάζ του γκρο πλαν της Ντόρι (Σαρλότ Ράμπλινγκ) στις ''Ζωντανές Αναμνήσεις'', μια μέθοδος που καθιστά απτή την ψύχωση και τις ρωγμές της στο αίσθημα του αδιάλειπτου χαρακτήρα της ύπαρξης.
- Για την ηχητική μπάντα του Match Point ο Άλεν χρησιμοποιεί μια παλαιά, μη αποκατεστημένη εγγραφή, μια μουσική με παράσιτα που δημιουργεί ένα παράξενο κλίμα, ένα κλίμα που βρίσκεται πέρα απότον χρόνο.
- Στο Διαλύοντας τον Χάρι σκιαγραφεί το άγχος του ήρωα θαμπώνοντας την εικόνα του, κάνοντάς την αβέβαιη και θολή.
- Στον Νευρικό Εραστή διαχωρίζει αυτό που φαίνεται από αυτό που ειπώνεται με διαλόγους εκτός πεδίου, με σκηνές όπου ο θεατής ακούει τους ήρωες χωρίς να τους βλέπει.
Ή άλλοτε χωρίζει την οθόνη στη μέση για να σκιαγραφήσει δύο όψεις της ίδιας πραγματικότητας. χρησιμοποιεί υπότιτλους για να αποκαλύψει την ενδόμυχη σκέψη των χαρακτήρων κ.λπ.
Σε μία εξομολόγησή του στην Άννι, της εξηγεί ότι «αναλύεται δεκαπέντε χρόνια...» και προσθέτει: «Αν του χρόνου δεν δω καλυτέρευση, το πήρα απόφαση, θα πάω στη Λούρδη».
«Έχω να δω τον ψυχαναλυτή μου διακόσια χρόνια. Αν πήγαινα όλο αυτό τον καιρό, θα είχα σχεδόν γιατρευτεί».
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης σε συνεντεύξεις του επανέρχεται επανειλημμένως στη σύγκρουση που φέρνει αντιμέτωπη την κωμωδία με τη δική του θεώρηση περί αισθητικής: λυπάται που η ομορφιά είναι επιζήμια για τα γκαγκ, που η τελειότητα της μορφής εξουδετερώνει το γέλιο.
Από την άποψη αυτή, βρίσκεται στον αντίποδα ενός κινηματογράφου που μας επιτίθεται, που «στραπατσάρει τα νεύρα μας», που στοχεύει στη διέγερση και στον συγκλονισμό. Αναζητεί μια διακριτική απόλαυση, μιλάει για την οπτική «άνεση» του θεατή, αγαπάει τις ισορροπημένες και αισθησιακές εικόνες, ασπάζεται αναμφίβολα τον ορισμό της ζωγραφικής από τον Πουσέν ως την «έκφραση σχημάτων και χρωμάτων πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια, μια έκφραση που προσφέρει την απόλαυση».
Πέρα από τα αστεία...
τι αποκόμισε άραγε από την εμπειρία της ανάλυσης;
Στον βιογράφο του εκμυστηρεύεται ότι η διασημότητά του αλλοίωσε πλήρως τη σχέση του με τον πλησίον. Για τον λόγο αυτό έβρισκε σωτήριο να μπορεί να μιλάει πολλές φορές την εβδομάδα σε κάποιον απόμακρο και ουδέτερο.
Η ηρεμία και η κανονικότητα των συνεδριών, η αντικειμενικότητα του αναλυτή τον προστάτευαν από τους δαίμονές του και την τρέλα του χώρου στον οποίο ζούσε.
Ο Άλεν φαίνεται να πιστεύει ότι η θεραπεία προσφέρει μια εξαϋλωτική διέξοδο στις καθηλωτικές συγκρούσεις, «ελευθερώνει το ταλέντο». Αντί να απονεκρώνονται μες στο υποκείμενο, οι θανατηφόρες δυνάμεις μπορούν να μεταμορφωθούν: προσδίδουν δυναμισμό στο άτομο αντί να τροφοδοτούν αυτοκτονικές τάσεις, την αποτυχία, «τη ροπή προς τις τσουκνίδες» (Τανιζάκι).
Επιπλέον, αλλάζουν και τα ενδιαφέροντα. Το υποκείμενο δραματοποιεί λιγότερο τα προβλήματά του και προσπαθεί να αποκομίσει από αυτά μια γνώση. Βγαίνει κάπως από την αρένα, μετατοπίζει την ενέργειά του σε ένα πεδίο πιο συμβολικό.
Ακολουθήστε λοιπόν τα διδάγματα του Γούντι Άλεν για να μάθετε πώς:- να καταστρέψετε την ερωτική σας ζωή- να μη γίνετε αυτό που είστε- να μιλάτε ώστε να μη σας καταλαβαίνουν και πολλά άλλα.
Το τι κάνει στην προσωπική του ζωή ουδόλως με αφορά, προτιμώ να εστιάζω στο ότι ανήκει στο «κόμμα των σκεπτικιστών»: Απογοητευμένος πεσιμιστής, τάσσεται υπέρ της αμφιβολίας για οτιδήποτε έχει σερβιριστεί ως δεδομένο, την ίδια στιγμή που οι ανησυχίες του -τις περισσότερες φορές- δεν είναι πολιτικές, αλλά φιλοσοφικές.
Σύμφωνα με τον Ερίκ, στις ταινίες τού Άλεν η ρήση διαποτίζει την εικόνα, ο λόγος σκορπίζεται σαν πυροτέχνημα και με το δικό του ύφος εκφράζει την ουσία της ανθρώπινης ζωής: την κατάστασή μας ως διεφθαρμένου ζώου, εξόριστου σε έναν κόσμο σημείων, απολωλότος μέσα στο λεκτικό σύμπαν.
Συχνά ο εξορθολογισμός και η γλώσσα εμποδίζουν τους ήρωές του να καταλάβουν τον εαυτό τους, τον πλησίον και τον κόσμο. Ίσως «φωτογραφίζει» εσένα, δηλαδή.
Ο Άλεν, πάντα σύμφωνα με τον Βαρτζμπέντ, σφυγμομετρεί τη μοντερνικότητα και διαγιγνώσκει αυτή την ανθρώπινη ανεπάρκεια που οξύνεται την εποχή της επικοινωνίας και της ψηφιακής ματαιοδοξίας.
Την ίδια στιγμή, μια πυξίδα με δύο πόλους προσανατολίζει την ηθική του Άλεν: από τη μια η τραγωδία -που πρέπει να την αποφεύγεις- και, από την άλλη, η κωμωδία – που πρέπει να την επιδιώκεις στη ζωή σου.
Σε αυτό το βιβλίο ο Ερίκ -λιγότερο ως φαν του Άλεν και περισσότερο εξασκώντας το επάγγελμά του ως ψυχοθεραπευτής- χρησιμοποιεί αποσπάσματα συνεντεύξεων του νεοϋορκέζου σκηνοθέτη ή διαλόγους των ταινιών του, μετατρέποντάς τα σε μαθήματα του (ευ) ζην.
Τα διδάγματα του Γούντι μέσα από όσα έχει πει -και μακριά από το είδος της απλής ψυχαγωγίας- μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή μας επειδή ακριβώς αντλούν σοφία από τη δική μας χαοτική κατάσταση. Όπου από χάος στις ζωές μας, άλλο τίποτα!
Δεν ξέρω αν, τελικά, ο Γούντι μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή – το σίγουρο είναι ότι μπορεί να σε κάνει να έχεις μια άλλη θεώρηση στα πράγματα. Σε κάθε περίπτωση, όπως ο ίδιος έχει πει, «Δεν μπορείς να αλλάξεις το παρελθόν, αλλά μπορείς να καταστρέψεις το παρόν με το να στενοχωριέσαι για το μέλλον.»
Στο εξώφυλλο του βιβλίου παρατίθεται ένα χαρακτηριστικό «γουντιαλενικό»: «Θα ήθελα πολύ να μπορούσα να σας μεταδώσω ένα κάπως θετικό μήνυμα… Μα δεν έχω… Μήπως δύο αρνητικά σας κάνουν;»
Αυτός είναι ο Γούντι. Ή τον αγαπάς ή αγαπάς το να τον μισείς. Ο ίδιος, πάντως, ισχυρίζεται «Για το μόνο πράγμα που μετανιώνω στη ζωή είναι που δεν είμαι κάποιος άλλος.». Και αν ο Γούντι σε πείσει για αυτά που λέει, ίσως να αλλάξει και (τ)η ζωή σου…
Δεν ξέρω αν, τελικά, ο Γούντι μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή – το σίγουρο είναι ότι μπορεί να σε κάνει να έχεις μια άλλη θεώρηση στα πράγματα. Σε κάθε περίπτωση, όπως ο ίδιος έχει πει, «Δεν μπορείς να αλλάξεις το παρελθόν, αλλά μπορείς να καταστρέψεις το παρόν με το να στενοχωριέσαι για το μέλλον.»
Αυτός είναι ο Γούντι. Ή τον αγαπάς ή αγαπάς το να τον μισείς. Ο ίδιος, πάντως, ισχυρίζεται «Για το μόνο πράγμα που μετανιώνω στη ζωή είναι που δεν είμαι κάποιος άλλος.». Και αν ο Γούντι σε πείσει για αυτά που λέει, ίσως να αλλάξει και (τ)η ζωή σου…
___________________________________________________________________________
Εκδόσεις Μεταίχμιο Αριθμός Σελίδων: 117 ISBN: 978-960-566-120-5
Διαβάστε :
"Το μόνο βέβαιο είναι η αβεβαιότητα"
Οι καλοί κοιμούνται καλύτερα, αλλά οι κακοί περνού καλύτερα ξύπνιοι
Πως θέλω να ζήσω την επόμενη ζωή μου
Ουτοπία
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.