Βώλακας Τήνου, Σφαιρικοί Βράχοι από Γρανίτη

Βώλακας 

Το όνομά του το χωριό το οφείλει στους μεγάλους γρανιτένιους βράχους που το περιβάλλουν και είναι κομμάτι του ίδιου του χώρου: από τον τόπο με τα βράχια στους βολάκους, όπου προφέρονταν στους βολάκ(ου)ς στον τοπικό ιδιωματισμό, έγινε η περιοχή με τα βράχια η Βολάκ'ς, το Βολάξ. Η λέξη Βουλάκ(ου)ς είναι ηχητικά η πιο κοντινή και αποδόθηκε πρώτα στα λατινικά σαν Vulacus και αργότερα στα ελληνικά σαν Βώλακας.

Η ακριβής ονομασία είναι ένα σχετικό ζήτημα. Παρά την ίδια ρίζα (Vola-), η κατάληξη άλλαξε αρκετές φορές, και τα διάφορα τα έγγραφα δεν αποσαφηνίζουν την κατάσταση. 

Οι επίσημες αναφορές του χωριού είχαν γίνει με λατινική απόδοση και από διαφορετικούς ανθρώπους που ήταν και οι υπεύθυνοι τήρησης των βιβλίων. 

Μεσαιωνικό καθολικό χωριό με περίπου 33 μόνιμους κατοίκους (απογραφή του 2001). Χτισμένο σε υψόμετρο 284 μέτρα, σε ένα μικρό οροπέδιο στη μέση της Τήνου, περιτριγυριζόμενο από πέτρες και μεγάλους σφαιρικούς γρανιτένιους βράχους ηφαιστειογενούς προέλευσης. Πάντα ήταν, και είναι ακόμη, το χωριό της καλαθοπλεκτικής από την οποία και ζει.

Ο Βώλακας ή Βώλαξ ή Βωλάξ, είναι χωριό της Τήνου. Σε χειρόγραφο του καθολικού επισκόπου αναφέρεται ως Vulacus.

Δεν γνωρίζουμε αν υπήρχαν σημαντικά πρόσωπα, που να ξεπερνούσαν τα στενά όρια του χωριού, μέχρι και τον 18ο αιώνα. Όμως, εντοιχισμένο σε σπίτι του χωριού βρίσκουμε το μαρμάρινο οικόσημο του Οίκου των βενετών πατρικίων Valier.

   

Το πότε κτίστηκε είναι αδύνατον να προσδιοριστεί, ωστόσο είναι από τα παλαιότερα του νησιού. Πιθανότατα να είναι μεταβυζαντινό και σίγουρα υπήρξε τον μεσαίωνα.  Δεν αποκλείεται πάντως η ευρύτερη περιοχή να κατοικήθηκε πάνω από 2.000 χρόνια προ Χριστού, επειδή έχουν βρεθεί κάποια κομάτια οψιδιανού αυτής της περιόδου.

H πρώτη επίσημη καταγραφή του χωριού Βωλάξ, προέρχεται από τα κρατικά έγγραφα της βενετικής διοίκησης του 1618 (ASVe, Duca Di Candia, Busta 92) που βρίσκονται στην Ιταλία. Άλλο επίσημο έγγραφο βρίσκεται στον Κατάλογο Πρωτόγερων στην ποιμαντορική επίσκεψη του επισκόπου Νικόλαου Ρήγου στις 13 Φεβρουαρίου 1642. Τον Νοέμβριο/Δεκέμβριο του 1700 (Κώδιξ 4 ΑΚΤ) υπήρχαν 58 οικισμοί στην Τήνο και ένας από αυτούς ήταν η Βωλάξ. Στο Relation d' un voyage du Levant (J. Pitton De Tournefort, Παρίσι, 1717), ο Βώλακας καταγράφεται στα κυριώτερα χωριά της Τήνου.

 

Χωριό Βώλαξ

  

Βώλαξ, θέση «Aετός»

Τήνος, της Παναγιάς, του Διόνυσου, της Δήμητρας

  

του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης

Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας έστειλε στην νήσο αυτή ένα σμήνος πελαργών προκειμένου να απαλλάξει τους αρχαίους κατοίκους της από τα πολλά φίδια που το είχαν σχεδόν κατακλύσει. Έτσι οι κάτοικοι ευγνωμονώντας τον Ποσειδώνα και τη μυθική σύζυγό του Αμφιτρίτη ανήγειραν δύο ναούς στους οποίους και τους τιμούσαν ως προστάτες τους. 

Οι ναοί αυτοί βρίσκονται στην περιοχή των Κιονίων σε κοντινή απόσταση από τη χώρα της Τήνου. Μάλιστα οι δύο αυτοί ναοί κατά τους ιστορικούς χρόνους εξελίχθηκαν σε μεγάλο θρησκευτικό κέντρο όπου οι προσκυνητές της ιερής Δήλου σταματούσαν πρώτα για κάθαρση. Πράγματι τα αρχικά ονόματα της νήσου ήταν «Οφιούσα» και «Υδρόεσσα» ή «Υδρούσα» από τα πολλά φίδια και τις πλούσιες πηγές της, εξ ου και η πλοκή του μύθου.

Ένας άλλος μύθος που συνδέεται με το νησί, είναι αυτός των Βορεάδων, τον οποίο γνωρίζουμε αποσπασματικά από διάφορες πηγές. Σημαντικότερη πηγή για αυτόν τον μύθο παραμένει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος* στα σχόλια που κάνει για την Αργoναυτική εκστρατεία.

Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο οι δύο Βορεάδες, Ζήτις και Καλαΐς, κατά την επιστροφή τους από την Αργοναυτική εκστρατεία έγιναν θύματα του μίσους του Ηρακλή για τον πατέρα τους. 

Ο Ηρακλής  τους κυνηγούσε αμέσως μετά την έξοδο του πλοίου της Αργούς από τον Ελλήσποντο στο Αιγαίο, αλλά οι Βορεάδες ήταν πτερωτοί και τους έφθασε αρκετά πιο κάτω στο Αιγαίο, επάνω από την Τήνο, όπου και τους εφόνευσε τελικά. Σύμφωνα με τον ίδιο μύθο, οι Βορεάδες ενταφιάστηκαν στο όρος Γύρος, το οποίο ταυτίζεται από πολλούς με τον σημερινό Τσικνιά. 

Πάνω στο τάφο κάθε Βορεάδη ο μύθος λέει ότι τοποθετήθηκε ένας ογκόλιθος που εσείετο αέναα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο ανάλογα με την πνοή του πατέρα τους Βορέα, του θεού των ανέμων.

Εξάλλου στο σημείο που ο Τσικνιάς ακουμπά στη θάλασσα, στην περιοχή της Φανερωμένης, υπάρχει σπήλαιο, που σύμφωνα με το θρύλο επικοινωνεί με την κορυφή. Στο σημείο αυτό υπήρχε και το στόμιο απ΄ το οποίο ο Αίολος φυσούσε, και μέσω αυτής της σήραγγας έφτανε ο αέρας στη σπηλιά και από κει στη θάλασσα. Ίσως έτσι να εξηγούνται οι τόσο συχνές θαλασσοταραχές, που πλήττουν την περιοχή.

Η Τήνος εμφανίζεται και στην Οδύσσεια του Ομήρου. Εκεί ναυάγησαν τα καράβια του Αίαντα του Λοκρού, κατά την επιστροφή του από την Τροία, ως τιμωρία του Ποσειδώνα γιατί υπήρξε αυθάδης.

Από τον πρώτο οικιστή του νησιού και αρχηγό μιας οµάδας Ιώνων από την Καρία  της Μικράς Ασίας, τον βασιλιά Τήνο,  πήρε το όνομά του το νησί.   Ο βασιλιάς Τήνος κατοίκησε εδώ κατά τα προϊστορικά χρόνια. 

Μία τοπική παράδοση αποδίδει το όνοµα στην πριγκίπισσα Τήνο. Μεταγενέστερες φημολογίες θέλουν το νησί να έχει λάβει και τα προσωνύμια «Υδρούσα», εξαιτίας των άφθονων πηγών και νερών στο µέρος, αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» από το πλήθος των φιδιών. 

Σύμφωνα µε κάποιους µελετητές η τελευταία ονομασία έχει ερμηνευτεί λανθασμένα, αφού «φίδες» ή «εφίδες» είναι κάποιο είδος κέδρου που ευδοκιμούσε στο νησί (σήμερα το συναντούμε µόνο στην περιοχή του Πανόρμου), και όχι ερπετά. 

Μάλιστα, την ξεχωριστή θέση που κατέχει αυτό το φυτό-θάμνος στη ζωή των Τηνιακών, µπορούµε να τη διαπιστώσουµε από την ευρεία χρήση του σε οικοδομήµατα, όπως σπίτια και στάβλους, αφού είναι γερό και ανθεκτικό σε υγρασία και σκώρο. 

Στην αρχαιότητα η Τήνος αναφέρεται, επίσης, από τον Αριστοφάνη ως «Σκορδοφόρος» για τα εκλεκτά της σκόρδα, από τον Ααλλίμαχο ως «Αγαθούσα», από τον Αριστοτέλη  ως «Υδρούσα» και από τον Δημοσθένη  και τον Αισχίνη ως «Ερούσα». Σήμερα, η Τήνος κατέχει και το προσωνύμιο «νησί του Αιόλου» για τους δυνατούς βοριάδες της.

Ίχνη πρώτης εγκατάστασης, που βρέθηκαν στις νοτιοδυτικές ακτές της Τήνου, σε παρακείμενη περιοχή της Καρδιανής, ανήκουν στη νεολιθική  και πρωτοκυκλαδική εποχή. Το 776 πΧ. η Τήνος βρίσκεται υπό την επικράτεια των Ερετριέων και το 650πΧ. πέρασε στη κηδεμονία των Αθηναίων. Το 505 πΧ.  ανήκε στον Μιλήσιο Τύραννο Αρισταγόρα και το 490 πΧ. πέρασε στους Πέρσες.

Κατά τους Περσικούς πολέμους ο Τήνιος Παναίτιος έσπευσε και αποκάλυψε στους Έλληνες τα σχέδια των Περσών. για το λόγο αυτό, το όνομα της Τήνου αναγραφόταν στον τρίποδα που αφιέρωσαν οι Έλληνες στους Δελφούς. Στη συνέχεια η Τήνος αποτέλεσε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Κατά τον 3ο αιώνα πΧ. που η Τήνος πέρασε στο Βασίλειο των Μακεδόνων, το ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης  και της ανακαινίστηκε και παρείχε ασυλία. Την εποχή εκείνη η Τήνος αποτελούσε την έδρα του, ανανεωμένου από τους Ρόδιους, Κοινού των Νησιωτών και γνώρισε μεγάλη ακμή.

Αργότερα η Τήνος υπάχθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας και κατά τον 1ο αιώνα υπέφερε από τις συγκρούσεις των Ρωμαίων με το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη  αφενός και από τους πειρατές αφετέρου. Τότε καταστράφηκαν και πολλά αγάλματα στο ιερό του Ποσειδώνα.

Στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Τήνος υποφέρει και παρακμάζει. Πειρατικές επιδρομές, καταστροφικοί σεισμοί, επιδημίες, άνιση κατανομή της γης και σκληροί φόροι.

Το νησί πέρασε στην κυριαρχία των Ενετών το 1204, που την οχυρώνουν (κάστρο, στόλος) για να αντέξει σε πειρατές και Τούρκους. Ως το 1715 η Τήνος όχι μόνο δεν πέρασε στα χέρια των Οθωμανών, αλλά υπήρξε ορμητήριο καταστροφικών επιδρομών εναντίον τους. Η κεντρική της θέση στο πέλαγος εξηγεί την επιμονή των Ενετών: όποιος είχε την Τήνο, είχε τον έλεγχο του Αιγαίου. 

Η μακροχρόνια παρουσία τους εξηγεί την ύπαρξη καθολικής κοινότητας στο νησί μέχρι σήμερα.

Το 1715  οι Τούρκοι  καταλαμβάνουν το νησί. Ήταν το τελευταίο νησί που έπεσε στους Τούρκους. Τα 100 χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Τήνιοι κράτησαν πολλά προνόμια -θρησκευτικά, διοικητικά, οικονομικά- και μπόρεσαν να αναπτύξουν το εμπόριο, τη ναυτιλία και τις βιοτεχνίες. Στο διάστημα αυτό και μετά τα ΟρλωφικάΟρλωφικά η Τήνος πέρασε για λίγο στη Ρωσική κατοχή (1770-1774). 

Το νησί πήρε ενεργό μέρος στην Επανάσταση του 1821 και οι Τήνιοι πρόσφεραν πολλά στον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Τούρκους τόσο στη ξηρά όσο και στη θάλασσα. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας άρχισε από τον Πύργο της Τήνου στις 31 Μαρτίου 1821 με αρχηγό το Γεώργιο Παλαμάρη. Ακολούθησε η χώρα στις 30 Απριλίου.

Σύμφωνα με κάποιο θρύλο των πρόσφατων χρόνων απο την Τήνο πέρασε και ο Ναπολέων Βοναπάρτης και μάλιστα ο τόπος διαμονής του ήταν τα Λουτρά στο δήμο Εξωμβούργου όπου υπάρχουν και πολλά στοιχεία-μνημεία ρωμαϊκού πολιτισμού.

Η εύρεση της εικόνας της Παναγίας στις 30 Ιανουαρίου του 1823 προκαλεί εθνική συγκίνηση και ερμηνεύεται ως ιερό μήνυμα για το δίκαιο του αγώνα. Συγκίνηση, αλλά και αγανάκτηση θα προκαλέσει το Δεκαπενταύγουστο του 1940 ο τορπιλισμός του ευδρόμου «Έλλη» από ιταλικό υποβρύχιο.
_________________________________________________

* Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος ήταν σύγχρονος του Πτολεμαίου του Ευεργέτου. Γεννήθηκε περίπου το 270 πΧ. στην Αλέξάνδρεια και ήταν βιβλιοθηκάριος, γραμματικός και επικός ποιητής.

Σε νεαρή ηλικία έγραψε τα «Αργοναυτικά», ένα έπος που περιγράφει την ιστορία του Ιάσωνα  και των Αργοναυτών  για να πάρουν το Χρυσόμαλλο δέρας. Το έπος του αποδοκιμάστηκε, και ο Απολλώνιος λυπημένος εγκατέλειψε την πατρίδα του και εγκαταστάθηκε στην Ρόδο, από όπου και πήρε την επωνυμία του. Αργότερα έκανε σημαντικές βελτιώσεις στο έπος του, και έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους έξοχους ποιητές της εποχής του.

Ο Απολλώνιος ήταν μαθητής, αλλά και ισχυρός αντίζηλος και εχθρός του Καλλίμαχου, αλλά διαλλάχτηκαν μετά το τέλος της ζωής τους, αφού μετά θάνατον οι τάφοι τους βρίσκονταν ο ένας δίπλα στον άλλο.

* Με την ονομασία Ορλωφικά είναι γνωστή στην ιστορία του Ανατολικού Ζητήματος (πρωτοκαθιερώνεται σαν όρος, στη γλώσσα της Διπλωματίας  το 1822, κατά τις συζητήσεις στη Βερόνα με αναφορά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821),  η εξέγερση των Ελλήνων της Πελοποννήσου και της Κρήτης κατά την εποχή του Ρωσοτουρκικού πολέμου 1768-74, και οι επιχειρήσεις των Ρώσων στη νότια Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασία.

Ευχαριστούμε όλους τους ιστότοπους που μας βοήθησαν με πληροφορίες και φωτογραφίες για να φτιάξουμε αυτό το αφιέρωμα για τους "Τόπους Λατρείας της Τήνου".

astarhellas.com / isternia.net / archailogia.gr / tinosinfo.gr / wikipedia / logiosermis.net / 

Utopia