Αντόνιο Νταμάζιο, Το Λάθος του Καρτέσιου

Ο Καρτέσιος φαντάστηκε τη νόηση ως δραστηριότητα εντελώς διακριτή από το σώμα, η δήλωση εξυμνεί το διαχωρισμό του Νου, της "Νούσας Ουσίας" (res cogitans), από το μη σκεπτόμενο σώμα που έχει έκταση και μηχανικά μέρη (res extensa).
 
- Το λάθος του Καρτέσιου λοιπόν όπως το περιγράφει ο Νταμάζιο, είναι ο αβυσσαλέος διαχωρισμός ανάμεσα στο σώμα και το νου, ανάμεσα στο ευμέγεθες, πολυδιάστατο, μηχανικής λειτουργίας, άπειρα διαιρετό υλικό σώμα από τη μια μεριά, και την άπιαστη, αδιάστατη, ασύμμετρη και αδιαίρετη νοούσα ύλη, η πρόταση ότι ο διαλογισμός, η ηθική κρίση και τα πάθη που προέρχονται από φυσικό πόνο ή συγκινησιακή αναστάτωση μπορούν να υπάρχουν ξεχωριστά από το σώμα. Ειδικότερα: ο διαχωρισμός των πιο ευγενών λειτουργιών του νου από τη δομή και τη λειτουργία ενός βιολογικού οργανισμού.

- Εκτός από τη σχέση εγκεφάλου-νου υπάρχει και μια άλλη εξίσου σημαντική αλλά λιγότερο εμφανής με την προηγούμενη: η σχέση εγκεφάλου-σώματος. Ο εγκέφαλος και το σώμα είναι ένα άρρηκτο σύνολο ολοκληρούμενο από βιοχημικά και νευρωνικά αλληλεπιδρώντα συστήματα. Έτσι, οι φυσιολογικές λειτουργίες που αποκαλούμε νόηση, σκέψη, λογικότητα προέρχονται από αυτό το ενιαίο σύνολο, και όχι αποκλειστικά από τον εγκέφαλο. Το σώμα παρέχει όχι μόνο υποστήριξη στον εγκέφαλο αλλά και συνεισφέρει στον σχηματισμό εγκεφαλικών αναπαραστάσεων μέσα από "σωματικούς δείκτες", όπως τους αποκαλεί ο συγγραφέας στη θεωρία που προτείνει, οι οποίοι συντελούν στη δημιουργία των ορωτογενών συγκινήσεων και επακόλουθων συναισθημάτων.

- Η ψυχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το σώμα, αλλά όπως αναφέρει ο Damasio, και η λογική σχετίζεται άμεσα με περιφερικές λειτουργίες. Αυτόνομες αντιδράσεις (καρδιακός και αναπνευστικός ρυθμός, γαστρεντερικές διαταραχές κ.ά) φαίνεται ότι διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο σε αυτό που αποκαλούμε "ορθολογική" λήψη αποφάσεων. Οι αυτόματες και ανεξέλεγκτες αντιδράσεις του σώματος αποτελούν ένα σημαντικό και σίγουρο σύμβουλο στην ορθή λήψη αποφάσεων.

- Οι στρατηγικές της ανθρώπινης λογικής ίσως να μην αναπτύσσονταν, είτε εξελικτικά είτε σε οποιοδήποτε μεμονωμένο άτομο, χωρίς την κατευθυντήρια δύναμη των μηχανισμών της βιολογικής ρύθμισης, της οποίας σημαντικές εκφράσεις είναι η συγκίνηση και το συναίσθημα.

- Η εξάρτηση της ανώτερης λογικής, που υπάρχει από τον κατώτερο εγκέφαλο δεν μετατρέπει την ανώτερη λογική σε κατώτερη.

- Η νόηση πρέπει να υπάρχει πρώτα απ' όλα για το σώμα, διαφορετικά δεν θα μπορούσε να υπάρχει.
______________________________________________________________
Αντόνιο Νταμάζιο από το 
"Το λάθος του Καρτέσιου" εκδόσεις Σύναλμα 



Η Φωτογραφία είναι του 
Φοίβο Βοιλανάκη.




  Ουτοπία