Λίμνη Τιτικάκα - Περού, η Μικρή Βενετία των Άνδεων

Μία ξενάγηση του Πώλ Μοράν  

   Titicaca lake - Peru

   Μια σκοτεινή, απαίσια νύχτα, με βροχή, άφησα το περουβιανό λιμάνι Πούνο με τον πολύπλοκο καθεδρικό ναό χωμένο στα βούρλα της λασπωμένης λιμνοθάλασσας, όπου καταλήγει η λίμνη Τιτικάκα.  
   Με προορισμό τη Λαπάζ, επιβιβάστηκα στο Inca, το ατμόπλοιο που ήρθε από την Αγγλία και προχώρησε σιγά-σιγά ψηλά στα τέσσερις χιλιάδες μέτρα. 
   Σε αυτό το υδάτινο στρώμα, το ψηλότερο του κόσμου, μέσα από μια καταιγίδα που ξετυλιγόταν σε ακτίνα εκατόν πενήντα χιλιομέτρων, προχωρούσαμε στα τυφλά, χωρίς φάρο, χωρίς φως, σε μια μαύρη θάλασσα που τρόμαξε τόσο τους Ισπανούς ώστε προτίμησαν να την παρακάμψουν.

   Τιτικάκα σημαίνει "πέτρα από κασσίτερο" και πράγματι τα νερά αυτής της "κρεμασμένης Μεσογείου" έχουν τη θαμπή ακινησία του υγρού κασσίτερου η λίμνη αποτελεί μέρος του βουνού, περιβάλλεται από την ίδια σύσταση με αυτό, γεμάτη από το ίδιο μέταλλο.
   Μια έρημος από νερό όπου καθρεφτίζεται η έρημος του ουρανού, ανάμεσα σε κοκκινωπές όχθες. Τιτικάκα, αέρινη λίμνη, τόσο βαθιά που είναι ανώφελο να ρίξεις άγκυρα. Σκαρφαλωμένη τόσο ψηλά, ταραγμένη από τόσο δυνατές καταιγίδες, νιώθεις ταυτόχρονα ναυτία από τη θάλασσα και δυσφορία από το βουνό. 
   Σε τούτα τα νερά που μοιάζουν νεκρό άστρο, πέρασα τις πιο συναρπαστικές ώρες του ταξιδιού μου, βυθισμένος σε μια ευφροσύνη ευεξία, μια τέλεια απάθεια.
   Οι Άνδεις, σκεπασμένες με στάχτη και πάγο, έμοιαζαν με ένδοξα σώματα, εξαγνισμένα από τη νηστεία και τη στέρηση. 

    Ατένιζα τα πιο λευκά σύννεφα του κόσμου, τον δαντελωτό ορίζοντα της μεγάλης Κορντιλλιέρας, που πίσω της σταματούν οι τροπικές θύελλες του Αμαζονίου. 
   Σκεφτόμουν ότι πίσω από αυτό τον τοίχο από καθαρό ατσάλι θα μπορούσα να κατέβω και, μέσα σε μια μέρα, να φτάσω στο παρθένο δάσος.

   Αυτή η αντίθεση αποτελεί την ανείπωτη ομορφιά της λίμνης Τιτικάκα. Αυτός ο τέλειος χωρίς ρύπανση καθρέφτης δεν γνωρίζει τα μιάσματα των πλούσιων εδαφών.
    Τοποθετημένη σε μια από τις παλαιότερες περιοχές του πλανήτη, επιβλέπει από ψηλά τη συνένωση των προσχώσεων και των παραπόταμων του Αμαζονίου, όπου κυριαρχούν οι μεγάλες αράχνες, οι λειχήνες, τα κουνούπια και, μέσα στα ποτάμια που κυλούν και στις κληματίδες, τους γυμνούς Ινδιάνους με τα φυσοκάλαμα, τους τελευταίους ασφαλώς άγριους της Αμερικής.
   Εκεί, όπως λέει η προ των Ίνκας μυθολογία, ο ήλιος ανέτειλε για πρώτη φορά, όταν ο Δημιουργός χώρισε τη νύχτα από τη μέρα. Λίμνη μυστηρίου και μαγείας, που οι γεωγράφοι τη βλέπουν αποκλειστικά σαν σημείο διαχωρισμού των υδάτων του Ειρηνικού και του Ατλαντικού, αλλά που η παράδοση τη θεωρεί τόπο ιερό όπου γεννήθηκε ο άνθρωπος.

   Ένας πολιτισμός για τον οποίο δεν γνωρίζουμε τίποτα άφησε τα γιγάντια κόκαλά του με τη μορφή γκρεμισμένων ναών στη βολιβιανή όχθη της λίμνης, και ίσως τους τελευταίους επιζώντες της απομονωμένης φυλής των Ούρος, που είναι η απελπισία των εθνογράφων και κατοικούν στην κοιλάδα Ντεσαγκουαντέρο, το στόμιο των χωρίς διέξοδο ποταμών.
   Σε ένα από τα τριάντα έξι νησιά της εμφανίστηκε μια μέρα ο πρόγονος των Ίνκας με τα μεγάλα αυτιά. Δεν γνωρίζουμε αν αυτό έγινε στο νησί του Ήλιου, στο νησί Κοάτι, στο νησί της Σελήνης, όπου έκλειναν τις γαλαζοαίματες παρθένες, στα νησιά με τις νηστείες και τα μοναστήρια ή στη χερσόνησο της Κοπακαμπάνα με τα μεγαλιθικά μνημεία, διάσημη για τις θρησκευτικές ή ειδωλολατρικές τελετουργίες των προσκυνητών της, τον Αύγουστο, μετά το θερισμό, όταν οι ιερείς λειτουργούσαν στις ίδιες πέτρες όπου έτρεχε το αίμα των μαύρων προβατοκάμηλων.

   Διέσχισα τέσσερις φορές τη λίμνη Τιτικάκα, χωρίς να τραβήξω τα ματια μου από τα βαριά νερά της όπου κοιμούνται για πάντα οι θησαυροί που ρίχτηκαν εκεί με τις πρώτες βολές του αρκεβούζιου του Ισπανού Φρανσίσκο Πιθάρρο. 
   Είδα το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα της συλλογής μου, μπροστά σε μαύρους λόφους που διαγράφονταν σε έναν βαθυκόκκινο, με βιολετιές σκιές ουρανό. Στο πρώτο επίπεδο, τα βούρλα σχημάτιζαν σκοτεινές καμπύλες, στο βάθος αραδιάζονταν οι κορυφές, πιο άσπρες από ζάχαρη.

   Ο ουρανός, σημαδεμένος με κοπάδια πάπιες που πετούσαν, πέρασε από το χρυσαφί στο κίτρινο του θειαφιού, μετά στο ροζ, στο κόκκινο, και τέλος στην απόχρωση που τη λέμε συκώτι μουλαριού. Τότε όλα άρχισαν να αντινοβολούν, σαν οινόπνευμα που παίρνει φωτιά. Σιγά σιγά άρχισε να πέφτει η νύχτα με απαλά γκρίζα και γκρίζα του ατσαλιού, ενώ τα μεγάλα σύννεφα της Αποκάλυψης τραβήχτηκαν σε ένα μπλε φόντο, παραχωρώντας τη θέση τους σε ανάλαφραρόδινα σύννεφα, όπως εκείνα που είναι ζωγραφισμένα στις ροκοκό οροφές των βαυαρέζικων κατοικιών.

   Μαγεία του πρωινού ξυπνήματος στις Άνδεις μέσα στην ακινησία και το φως της αυγής, όταν η θύελλα έχει κοπάσει ! Διαύγεια, εκατόν τριάντα σφυγμοί... αλλά χτύπημα με σφυρί στους κροτάφους σε κάθε απότομη κίνηση.

  

   Στην ανοιχτοπράσινη επιφάνεια των νερών έρχονται προς το μέρος μου οι περίφημες καλαμένιες βάρκες, οι balsas,που τις οδηγούν ψαράδες καθισμένοι στο πίσω μέρος, με τα πόδια ανοιχτά να βουτάνε στο νερό, όπως τις είδε ο Πιθάρρο, τα άρμενα, τα τετράγωνα σαν των κινέζων καϊκιών πανιά τους, όλα είναι καλαμένια, φτιαγμένα από τις καλαμιές της λίμνης, σαν γόνδολες με υπέροχο περίγραμμα, με φαρδιές πλευρές, οι βάρκες περιβάλλονται από ένα μεγάλο κυλινδρικό εξόγκωμα που δεν τις αφήνει να βυθιστούν.

   Είναι η μοναδική ζωή αυτού του πελώριου υγρού στρώματος με τα ελάχιστα πουλιά. Στα δεξιά η λιμνοθάλασσα Τιαχουανάκο, η λιμνοθάλασσα Ουιναμάρκα. Η πλώρη του καραβιού μας διασκορπίζει τα φουντωτά βούρλα που αφήνουν ένα αυλάκι από μυρωδιές ψαριού και φτάνουμε στο Γκουάκι, συνοριακό λιμάνι.

   Εκεί βρήκα τους Ινδιάνους της Βολιβίας ντυμένους με πολύ πιο χτυπητά χρώματα και φορεσιές πιο γραφικές από εκείνες των Ινδιάνων του Περού. 
   Μου έκαναν εντύπωση τα ρούχα με τις μπάσκες, τα πτυχωτά φορέματα που διαιωνίζουν τις ισπανικές μόδες του 16ου αιώνα -λευκοκίτρινα, ροδόχρωμα, βαθυκόκκινα, πράσινα απίστευτης βιαιότητας κάτω από τα πόντσο σε όλα τα χρώματα της ίριδας.

   Οι γυναίκες, οι cholas, φοράνε ψηλά δετά μποτίνια και καπέλα ψηλά, ενώ οι άνδρες φρυγικό σκούφο, κόκκινο η πορτοκαλί, που κατεβαίνει ως τα αυτιά, όμοιο με το μογγολικό κράνος του σοβιετικού πεζικού. Ένα αυτοκίνητο με πηγαίνει στη Λα Πάζ.

   Σήμερα Κυρική, σε όλα τα χωριά που διασχίζουμε είναι μέρα αγοράς. Διακόσιοι με τριακόσιοι Ινδιάνοι είναι μαζεμένοι στις πλατείες, χωρίς να ακούγεται κανένας θόρυβος, καμιά φωνή, καμιά φιλονικία, ούτε καν εκείνο το ακαθόριστο βουητό του πλήθους. Θα 'λεγε κανείς πως πρόκειται για εμποροπανηγύρεις φαντασμάτων.

   Οι Ινδιάνοι κάθονται ανακούρκουδα και το κεφάλι τους βγαίνει μέσα από τη μοναδική τρύπα που έχει ανοιχτεί στο κόκκινο ρούχο (τετράγωνο κόψιμο του πρώτου ρούχου του ανθρώπου, που συνεχίστηκε στον αρχαίο χιτώνα, στην αραβική κελεμπία, στο φαιλόνι των ιερέων, στο πόντσο των Ινδιάνων).

   Οι γυναίκες, μπροστά σε πλάκες από τριμμένο ορυκτό αλάτι και μικρούς σωρούς από παγωμένες πατάτες ή μπανάνες των θερμών περιοχών, πουλάνε και φαρμακευτικά βότανα, χούφτες από κόκα και μεγάλα μανιτάρια, κομμένα με το τσεκούρι, που προορίζονται για καύσιμα. Από το αριθμό των φορεμάτων που φορούν υπολογίζω την ηλικία τους, όπως από τους ομόκεντρους κύκλους του κομμένου ξύλου γνωρίζεις την ηλικία του δέντρου.

   Αυτοί οι Ινδιάνοι έχουν την ασάλευτη αμορφιά των Ανδεων. Με ένα βλέμμα μας δείχνουν την περιφρόνησή τους ή στρέφοντας πίσω το κεφάλι, το μίσος τους. Φουσκώνουν το θώρακα που έχει μεγαλώσει από τον αραιό αέρα. 
   Τα πρόσωπα τους έχουν το χρώμα του ξεραμένου αίματος, των πολεμικών τατουάζ, το χρώμα των παραμορφωμένων τεράτων που βλέπουμε στους Ιάπωνες πριμιτίφ ζωγράφους της σχολής Φουτζιβάρα, το χρώμα των υπεραιμικών προσώπων των ετρουσκικών αγγείων ή των δαιμονικών μορφών στις σημαίες του Θιβέτ. [...]  
_________________

 Πώλ Μοράν

* Η λίμνη Τιτικάκα στα σύνορα Περού-Βολιβίας είναι η μεγαλύτερη πλωτή λίμνη στον κόσμο. Βρίσκεται στην αγκαλιά των Άνδεων, σε υψόμετρο 3.820 μέτρων. Έχει περί τα 50 αυτοσχέδια, πλωτά νησάκια που κατοικούνται από τους ιθαγενείς Ούρος. Η βιντεοσκόπηση έγινε κατά το πρόσφατο ταξίδι μας στο Περού, τον Ιούλιο του 2010.

Διεθνής ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε μεγάλο κτίριο, που πιστεύεται ότι ήταν ναός, στον βυθό της λίμνης Τιτικάκα στα σύνορα Περού και Βολιβίας. 
Στις όχθες της λίμνης είχε ανθίσει ο πολιτισμός των Τιχουανάκου από τον Δέκατο εώς τον Δεκατοπέμπτο αιώνα, πριν δηλαδή την ανάπτυξη του πολιτισμού των Ινκας. 
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα ερείπια του ναού ακολουθώντας έναν δρόμο που χανόταν στα νερά της λίμνης. 
Το μέγεθος του ναού πιστεύεται ότι είναι σχεδόν διπλάσιο από το μέγεθος ενός κανονικού ποδοσφαιρικού γηπέδου.  


Πηγή ΕΡΕΥΝΑ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: Αρχαίος ναός στο βυθό της λίμνης Τιτικάκα του Περού. 


 Ουτοπία